Seksualno i reproduktivno zdravlje je samo po sebi tabu tema, a situacija je još teža kada govorimo o zdravlju žena sa invaliditetom. Tokom današnjeg razgovora na temu „Seksualno i reproduktivno zdravlje žena sa invaliditetom“ koji je organizovao Helsinški parlament građana Banjaluka, učesnici su iznijeli poražavajuće činjenice u vezi tehničke onesposobljenosti zdravstvenih ustanova i nestručnog pristupa ovoj populaciji.
Recimo, i cijeloj BiH postoji samo jedan sto za ginekološki pregled žena sa invaliditetom, dok ne postoji nijedan takav sto za porođaj. Iako one imaju iste zdravstvene, reproduktivne i seksualne potrebe i probleme kao druge žene, suočavaju se sa diskriminacijom i nailaze na brojne prepreke.
Korisnica kolica Biljana Nedić ističe da je njeno prvo iskustvo sa ginekologom bilo izrazito negativno.
„Doktorica je bila neljubazna, gruba i nije marila za moju privatnost. Kada sam pomenula djecu u budućnosti, bila je neprijatna i rekla da imam vremena za to. Nisam više ni otišla kod nje. Moj sadašnji doktor je divan, kada sam prvi put došla zatvorio je ordinaciju i ljubazno me pitao da li može ući medicinska sestra da mu pomogne. Prethodno iskustvo je užasno, vrata su bila otvorena sve vrijeme, ušlo je pet ljudi od kojih nisu svi bili medicinski radnici, već i ostali pacijenti.“
Nedićeva kaže da nije znala da u Domu zdravlja u Banjaluci postoji sto za pregled prilagođen ženama sa invaliditetom, jer ga njen doktor nikada nije koristio. Takođe, iako Dom ima prilaz za kolica i lift za kretanje po zgradi, ističe da on obično ne radi i mnogo je uzak, pa osobe koje koriste šira kolica ne mogu ući i njega.
Urednica portala Ukljuci.in Ana Kotur kazala je da žene sa invaliditetom uopšte nisu doživljene kao žene, već ih društvo doživljava kao aseksualna, adruštvena i atipična bića.
„Ljekari zaista ne znaju kako da se postave prema ženi sa invaliditetom, mislim da smo među prvim generacijama koje se uopšte odlučuju na takve stvari. Mislim da smo među prvim generacijama žena koje svoje zdravlje posmatraju kao nešto sasvim normalno, o čemu trebaju da brinu. Jedno negativno iskustvo je promjena ljekara. Kada ste žena sa invaliditetom, posebno je stresno kada svoju duboku, ličnu situaciju morate predstaviti ljekaru. Svaki put ulazite u ordinaciju nekoj novoj osobi, pričate im ono što ste doživjeli i iznova preživljavate stres iz svega toga, a u neku ruku i viktimizaciju. Opšte je prihvaćeno da žene sa invaliditetom ne mogu da budu majke. Prvo, pripisuje im se da nisu sposobne da budu majke, zatim tu je neistina da je invaliditet nasljedan“, navodi ona.
Doktorica ginekologije i akušerstva Ives Šindrak, koja radi u banjalučkom Domu zdravlja, istakla je da u doba građenja zdravstvenih ustanova nije bilo sluha za ovakve stvari i da se sada radi onoliko koliko se može, što još uvijek nije dovoljno.
„To ne počinje od pojedinca već od nekakvih viših nivoa. Tehnički razlozi su često najveći problem, da li postoji prilaz, da li se posjeduje adekvatan sto… Prije nekoliko godina smo imali pacijentkinju sa invaliditetom koja nije mogla na klasični ginekološki sto. Na Poliklinici postoji poseban sto za to, koji se podešava automatski. On se koristi prema potrebi, nije tako često da imamo pacijente sa invaliditetom. Oni možda primarno idu u privatne ambulante, jer oni automatski imaju to stolove. Mi imamo jedan sto i devet ambulanti, ali se situacija procijeni.“
Kako navodi Šindrak, sa edukacijom o seksualnom i reproduktivnom zdravlju trebalo bi početi već u osnovnoj školi, a žene sa invaliditetom trebaju redovno komunicirati sa svojim ginekologom.
„Ako priroda bolesti dozvoljava da žena ostvaruje svoju seksualnu i reproduktivnu funkciju i ona to želi, treba joj to omogućiti. Uvijek trebaju doći po savjet, pregledi su isti kao kod žena bez invaliditeta. Rizici postoje zbog fizičkog stanja, ali ako neko ima želju za potomstvom, to je njihovo pravo i treba im pomoći da ga ostvare.“
Doktorica se takođe osvrnula i na društvene stereotipe prema kojima žena ne bi trebala ići ginekologu ukoliko nije imala seksualne odnose. Ona naglašava da žene trebaju ići na preglede još od dobijanja prve menstruacije, te da se ne mora raditi klasični, već ultrazvučni pregled.
„Ako nemate odnose ne znači da se ne može desiti neka patologija“, kaže ona.
Dražena Lepir ispred udruženja građana „DRIP“ iz Banjaluke predstavila je rezultate istraživanja o iskustvima porodilja u Republici Srpskoj, a dobijeni podaci su poražavajući. Od skoro 600 žena, većina njih se ne bi vratila u isto porodilište.
„Čak 85% ispitanica kazalo je da nisu imale privatnost prilikom porođaja, dok je više od polovine reklo da u porođajnoj sali nije bila prijatna atmosfera. Velika većina je navela da su tokom porođaja bile gladne i žedne, te da njihovo mišljenje tokom porođaja nije poštovano niti su učestovale u odlukama o načinu porođaja. Više od polovine ispitanica izjasnilo se da su bile uplašene tokom porođaja i da se nisu osjećale sigurno i zaštićeno.“
Koliko BiH kaska za ostatkom svijeta, govori i podatak Gordane Ilić iz udruženja „MeNeRaLi“, koja navodi da je još prije 20 godina na konferenciji u Italiji pomenuto pitanje problema koje žene sa invaliditetom imaju u pristupu ambulantama i stolovima. Kao poseban problem odnosa prema pacijentima ističe i način saopštavanja da tek rođeno dijete ima određeni problem.
„Saopštava se majci, sav teret se prebacuje na nju. Otac se tada isključi i kao takav ostaje cijeli život. Nešto ružno se ne može lijepo saopštiti, ali saopštiti samo majci mnogo informacija samo dan nakon poroda je strašno i to nam ne treba. Za žene sa mentalnom zaostalošću je važno pravilno prenijeti informaciju, te zaštititi ih od svake zloupotrebe“, kaže ona, i dodaje da je prilikom istraživanja njeno udruženje od roditelja dobilo odgovor da pričaju sa svojom djecom o seksualnom i reproduktivnom zdravlju, dok je svako dijete reklo da je informaciju čulo od neke treće osobe.
eTrafika.net – Vanja Stokić, Foto – Buka.ba