Iako šumu ništa ne može zamijeniti, jer za proizvode i usluge koje ona pruža ne postoje druge tehnologije, u Republici Srpskoj se dešava “ekološki zločin” čije će posljedice trpiti generacije koje tek dolaze!
Profesor na šumarskom fakultetu Zoran Maunaga u razgovoru sa našim novinarom skreće pažnju na probleme sa kojima se suočava šumarstvo u RS, na činjenicu da su potrebe drvne industrije tri puta veće od “mogućnosti” šume da te potrebe izmiri, ali i o problemima koji nastaju neracionalnim odnosom političkih struktura prema ovoj izuzetno bitnoj oblasti.
Oko četiri petine šuma u RS je u državnom vlasništvu, a ostatak u privatnom, a prema riječima Maunage iako o tom ostatku niko ne brine što predstavlja poseban problem, ipak važnije je pitanje državnih šuma.
“Trenutno RS ima ulogu dvostrukog vlasnika državnih šuma jer je vlasnik i šume i preduzeća. Ta uloga bi trebala biti jasno definisana i odvojeno posmatrana. Kao vlasnik šume država treba da za ekonomske šume dobija rentu, a za neekonomske plaća naknadu preduzeću koje gazduje šumama. Kao vlasnik preduzeća koje gazduje šumama treba da se ustanovi dividenda (plaćanje od profita državi) i ulaganje države u razvoj preduzeća. Prvi odnos definisan je potencijalom prirodnog bogatstva odnosno šume, a drugi profitabilnošću poslovanja preduzeća. Ova dva odnosa moraju se odvojeno posmatrati jer se ne smije dozvoliti da se na štetu prirodnog bogatstva povećava profitabilnost! Tu dolazimo do ključnog problema vezanog za stanje šuma i odnosa šumarstva i drvne industrije.”
Šuma ima svoj biološki i proizvodni (prinosni) kapacitet i svake godine one povećaju svoju postojeću drvnu masu. To posmatrano s privrednog aspekta približno može da se smatra godišnjim proizvodom ili prinosom u šumarstvu što za drvnu industriju to znači da se približno toliko može posjeći drvne mase godišnje.
“Šumskoprivrednom osnovom, kao glavnim planom u šumarstvu, određuje se pored količine sječe i njena kvalitetna struktura što podrazumjeva kvalitet stabala, debljinu i drugo. Ovaj podatak je poznat na nivou RS, ali i na svakom šumskoprivrednom području u RS. Plan sječa se donosi na bazi detaljnih premjera svakih 10 godina. U suštini sve se svodi na to ‘da možemo sjeći onoliko koliki je prirast šume’ odnosno onoliko koliko proizvedemo. Ne više! Ne koliko nam treba!”
Ekološki zločin
U RS potrebe drvne industrije su oko tri puta veće od “mogućnosti” šume, a prema profesorovim riječima tome treba dodati i one “nevidljive” potrebe, a odgovor mora biti jasna poruka svima.
“Ako bi rezonovali kao u drugim privrednim granama onda možemo prodati robe samo onoliko koliko smo proizveli. Taj princip mora da vrijedi i u šumarstvu iako se ono razlikuje od svih drugih privrednih grana, po tome što može prodati i više nego što se proizvede. Ali ako to radite u stvari pravite ekološki zločin!”
Pojašnjenje ovog termina Maunaga vrši na veoma slikovit način. Specifičnost šumarstva je u tome što mi proizvod šume iskazan u drvetu “ne vidimo” tako da je za razumijevanje ovog problema najlakše šumu posmatrati kao jednu fabriku u kojoj postojeća drvna zaliha (sva živa stabla u šumi) predstavlja mašine te fabrike.
“Postojeća šuma proizvodi, na njenim stablima se stvara prirast, koji po količini drveta smatramo prinosom. Ako vi sad u šumi posječete više od proizvoda vi ste praktično ‘pojeli’ jedan dio mašina. I to se ne primijeti tako lako. Zato vi nastavite s tom ‘rabotom’ i dalje, zahvatajući u osnovna sredstva sve više i više. Nažalost, tako ste sve ‘bolji i bolji’ direktor ili menadžer, jer su prihodi veći što podrazumijeva prije svega dobre plate. A u stvari vi pravite zločin, koji sam već pomenuo. Vremenom se smanjuje broj mašina i s njim godišnja proizvodnja. Osim toga, što je jako opasno, prvo se vrši udar na kvalitetna stabala koja proizvode kvalitetno drvo čime se slabe i sve druge ekološke štete (manje kiseonika, više CO2…). Zar to nije ekološki zločin? Poslije ovoga što sam naveo možemo sami zaključiti da li su šume ugrožene.”
Šuma se gleda kao stranački plijen
Naša svijest o značaju šuma i odnos prema društvenoj imovini su daleko od potrebnog nivoa, a šume u velikoj opasnosti. Maunaga ističe da svi podaci o šumi govore da se stanje pogoršava, da je kvalitetne šume sve manje, da najbolji sortimeni “nestaju”, itd. a donekle nas spašava jedino pogodno podneblje za šumu, i činjenica da na terenu još uvijek ima dosta dobrih šumara.
“RS nema definisan odnos vlasti prema šumi niti ima politiku o njoj. Uradili smo strategiju razvoja šumarstva ali bez te politike, pa čak i bez podataka o šumama. Za zakon o šumama većina u šumarstvu kaže da nije dobar. Nemamo šumarski program, tako da ne znamo šta raditi u šumarstvu narednih godina. Sve ove dokumente treba donijeti, odnosno usaglasiti. Ako odgovorni za šume, a prije svega vlast, ne promjene odnos prema šumi negativan trend će se nastaviti. Posljedice toga trpiće generacije koje dolaze.”
Prema njemu, iz važnosti šume i specifičnosti šumarstva treba zaključiti da stranke i politika uopšte treba što više odmaći, jer oni šumu gledaju kao stranački plijen iz čega šuma izlazi samo kao žrtva.
“Šuma u svojoj biti pripada prirodi i narodu te ne može biti državna i privatna, a pogotovo ne politička (stranačka) svojina. Niko dakle nema pravo da posječe šumu iako se vodi da je njegova, što znači da nije njen pravi (suštinski) vlasnik”, zaključio je Maunaga.
I pojedinac može uticati na društvene pojave
Zoran Maunaga je i aktivni član Centra za šume (CEFOR), udruženja koje provodi razne aktivnosti u cilju popravljanja situacije u šumarstvu, ali i našem društvu uopšte.
“Treba vjerovati da svaki pojedinac, a tako i svako udruženje može imati određeni uticaj na društvene pojave. Mi na razne načine radimo na promociji vrijednosti šuma i to činimo konstantno. Želimo da okupljanjem mladih, prije svega šumara, stvorimo jedno kritično jezgro odnosno centar iz koga ćemo provoditi našu misiju. Sada imamo više od 100 članova koji čine spoj mladosti u vidu studenata i iskustva koje predstavljaju nastavnici. I što je najvažnije u svemu tome više ideja i aktivnosti dolazi od mlađih”, zadovoljno ističe Maunaga.
CEFOR je u prošloj godini započeo i projekat rada s najmlađim koji realizuju posjetama vrtićima i organizovanjem prve dječije šumarijade.
“Djeci pričamo o šumi, zajedno zasadimo po neku sadnicu, pokažemo im prepariranu životinju iz šume i probamo šumske plodove. Tu bude obavezno i šumar u uniformi, a ponekad i lovac“, kaže Maunaga i dodaje da se na sajtu www.cefor.net mogu pogledati pisani i video izvještaji sa njihovih aktivnosti.
Ovo udruženje je, po riječima našeg sagovornika, u pravom smislu slobodno i nevladino, zasnovano na volonterskom radu i mladim ljudima, dok neke druge NGO koje postoje u RS i BiH nisu takve jer ih pokrivaju odnosno plaćaju drugi koji i upravljaju s njima u svom, a ne opštem interesu.
eTrafika.net – Ognjen Tešić