Nije trpio autoritete u privatnom životu i pisanju, veliki dio svog vremena proveo je u deliriju izazvanom kombinacijom konzumiranja alkohola i narkotika. Njegova knjiga “Fear and Loathing in Las Vegas” (kod nas prevedena kao “Paranoja u Las Vegasu”) iz 1971. godine labudova je pjesma (posljednje veliko djelo) o američkom snu koji se ugasio nakon šezdesetih godina prošlog vijeka i propasti kontrakulture. Hanter Stokton Tompson je otac gonzo novinarstva, pomalo divljeg stila pisanja u kojem autori stavljaju sebe kao glavne junake svojih priča. Karakterišu ga izražen subjektivizam, događaji znaju da se smjenuju bez jasnog redosljeda, a njegov cilj su kritika malograđanštine i ustaljenih društvenih normi.
Piše: Slobodan Manojlović
Djetinjstvo i počeci
Samoprozvani doktor žurnalistike, kolekcionar oružja, državni neprijatelj SAD u vrijeme rata u Vijetnamu, autor desetak romana i više od hiljadu medijskih tektova, rođen je u najvećem gradu južne američke države Kentaki Luivilu 1937. godine. U djetinjsvu je pokazivao veliko interesovanje za sport (najviše bejzbol) i književnost. U mladosti je na svojoj pisaćoj mašini prepisivao od riječi do riječi romane “Veliki Getsbi” Frensisa Skota Ficdžeralda i “Zbogom oružje” Ernesta Hemingveja. Nakon što je učetvovao u pljački lokalnog marketa, sa 17 godina biva osuđen na godinu dana popravnog doma i uslovom da se nakon isteka kazne prijavi u vojsku. U američkoj armiji je uređivao novine ratnog vazduhoplovstva. Vojsku je napustio 1959. godine i četiri godine radio za razne medije kao izvještač iz Južne Amerike i Kariba. Svoje avanture iz tih godina opisao je u romanu “Dnevnik ruma” (postoji i film sa Džoni Depom u glavnoj ulozi). U to vrijeme Hanter se zgražava sudbinom siromašnog naroda u Portoriku i konstantno provodi dane napijajući se, što će ga pratiti cijeloga života. Postoji i legenda (nikada nije potvrđena) da je u tom periodu kako ljubimca imao majmuna koji je nakon godinu dana nadljudskog alkoholisanja sa Tompsonom izvršio samoubistvo. U tom periodu je upoznao i prvu suprugu Sandru sa kojom je dobio sina Huana Ficdžeralda Tompsona.
Život sa Anđelima pakla, “Ljeto ljubavi”
Nakon povratka u SAD pridružio se moto klubu Anđeli pakla, sa kojima je proveo godinu dana i o njima napisao dokumentarni roman “Anđeli pakla”. Tada je počeo intenzivnije da uzima halucinogene droge. Anđeli su bili državni neprijatelji, redovno su bili u sukobima i sa organima zakona i sa demonstrantima protiv rata u Vijetnamu. Mediji su nerijetko pisali o njima kao satanistima, nacistima i ljudima koja vrše grupna silovanja. Hanter nije mogao da odoli druženju sa ovim od javnosti na krst razapetim momcima i opiše pravu sliku o njima. Ipak, za njega se ovo druženje umalo završilo sa smrtnim posljedicama. Naime, nakon što je odbio da im da dio honorara za priče o njima koje je objavljivao u časopisima, motociklisti su ga pretukli pa je završio u bolnici sa teškim tjelesnim povredama. Postoji i druga verzija, da ih je namjerno isprovocirao da ga prebiju jer nije znao kako da završi knjigu. Ona je postala bestseler, Hanter je postao velika zvijezda, a na većinu promocija širom Amerike se pojavljivao pijan. Mnogo je vremena provodio u San Francisku, gdje je pisao o događajima tokom “Ljeta ljubavi” (događaj u kojem se u San Francisku okupilo oko 100 hiljada mladih koji su muzikom, upotrebom psihoaktivnih supstanci, seksualnih i kreativnih sloboda i politike iskazali kulturnu i političku pobunu tadašnjem establišmentu) 1967. godine. Iz tog perioda pamti se legendarna pjesma “San Francisko” Džona Filipsa, koju je pjevao Skot Mekenzi u cilju promocije “Ljeta ljubavi”.
Nastanak gonza i “Paranoja u Las Vegasu”
Hanter se u međuvremenu 1968. godine nastanio na imanju u Aspenu, koje će postati njegov dom do kraja života. Bio je jedan od najpoznatijih ljudi u tom kraju, a 1970. godine se kandidovao za šerifa okruga Pitkin, koji je tijesno izgubio. Zalagao se za dekriminalizaciju droge, te kao neke od novih mjera navodio teške kazne dilerima koji ne plaćaju porez i onima koji je prodaju po visokim cijenama. Bio je i veliki kritičar američkog predsjednika Ričarda Niksona i rata u Vijetnamu, zbog čega su ga mnogi gledali kao državnog neprijatelja.
Iste godine piše kultni članak “Kentaki derbi je dekadentan i odvratan”. Ovaj članak je prvo djelo nazvano gonzom. Približavao se rok da preda tekst uredniku pa je Hanter čupao stranice svojih bilješki i poslao ih bez uređivanja. Poznata je i izjava ovog uvrnutog autora da pravi gonzo nikada ne prepravlja. Tompson je u tekstu govorio o tome kolika se pažnja daje trci Kentaki derbi i na nju se gleda kao na najveće nacionalno blago, iako nikoga više nije briga za nju. Time je htio da pokaže zaostalost i malograđanštinu svog rodnog kraja.
Naredne godine zajedno sa prijateljem, advokatom Oskarom Akostom odlazi na novinarski zadatak u Las Vegas. Ova narkofilska avantura opisana je u knjizi “Paranoja u Las Vegasu”, koja je do danas nekoliko puta ekranizovana i predstavlja spomenik jedne gotovo izumrle kulture. O tome u knjizi govori i sam Hanter.
“Šta je to duševno zdravo? Pogotovo ovdje u našoj zemlji – u ovoj Niksonovoj eri propasti. Mi smo svi sad ugurani u trip opstanka. Nema više spida koji je bio gorivo šezdesetih. Stvari koje su nas dizale ispadaju iz mode. To je bila fatalna greška u tripu Tima Lirija (doktor psiholije, svojevremeno šef katedre na Harvardu, poznat po zagovaranju upotrebe i istraživanja psihodeličnih droga). On je lutao po Americi prodajući širenje svijesti, a da ni za trenutak nije pomislio na mračnu stvarnost mesarske kuke koja je čekala u zasjedi sve ljude koji su ga uzeli preozbiljno. Poslije Ves Pointa (vojna akademija) i svešteništva, LSD je morao da mu izgleda kao nešto savršeno logično. Nema mnogo zadovoljenja u saznanju da je sam gadno promašio zato što je sa sobom u ponor povukao toliko drugih. Ali dobro. Nije baš da nisu zaslužili sve što ih je snašlo: nema sumnje da su svi dobili ono što im je sljedovalo. Svi ti patetično napaljeni esid ludaci koji su mislili da mogu da kupe mir i razumijevanje za tri dolara po tripu. Liri je sa sobom povukao u ponor osnovu jedne iluzije cijelog jednog stila življenja koji je pomogao da se stvori… generaciju zauvijek sakatih, neuspjelih tragača, koji nikada nisu shvatali esencijalnu staro-mističnu zabludu esid kulture: očajničku pretpostavku da neko ili bar neka sila brine za svijetlo na kraju tunela. To je ono isto okrutno i paradoksalno dobrotvorno sranje koje je održalo katoličku crkvu na sceni kroz tolike vjekove. To je takođe i kultura vojske. Slijepo vjerovanje u neki viši i mudriji autoritet. Papa general, premijer. I sve tako uvis do Boga.”
Zajedno sa padom kontrakulture i američkih pokreta za radikalne promjene, došlo je i do pada popularnosti Tompsona. Posljednje njegovo veliko djelo je “Fear and Loathing in Campain trail” iz 1972. godine. Tada je podržavao kandidaturu senatora Džordža Mekgoverna koji je kao jedan od ciljeva, ukoliko postane predsjednik SAD, najavio povlačenje američkih trupa iz Vijetnama.
Smrt i posljednji ispraćaj
Hanter Stokton Tompson ubio se iz jedne od svojih mnogobrojnih pušaka 2005. godine. Tokom života često je govorio da se nikada ne bi osjećao slobodnim ukoliko ne bi mogao da sebi oduzme život. Često je najavljivao da će to uraditi do svoje pedesete godine. Posljednjih godina života imao je i mnogo zdravstvenih problema izazvanih decenijama razvratnog života koji je vodio. Njegova sahrana je koštala 500 hiljada dolara. Platio je Džoni Dep, glumac koji je tumačio Hanterov alter ego u dva igrana filma i bio narator u dokumentarnom filmu o književniku nekoliko godina nakon njegove smrti. Tompsonov pepeo je ispaljen iz topa sa 50 metara visokog tornja koji je sam Hanter dizajnirao. Osim Depa, sahrani su prisustvovali Mekgovern i Bob Dilan uz čiju je je pjesmu “Hey Mr. Tambourine Man” ispraćen. Ova pjesma je kralja gonza pratila tokom cijelog života i zbog nje je “Paranoju u Las Vegasu” posvetio Dilanu.
Nasljeđe
Iza Hantera Tompsona ostalo je desetak knjiga, preko hiljadu tekstova, dvije supruge, jedan sin, velika kolekcija oružja, gomila mladih ljudi koji danas nose majice sa likom Džnija Depa iz “Paranoje” ili tetoviraju slogan “To weird to live, too rare to die” (previše čudni da bi živjeli, previše rijetki da bi umrli). Može se reći da je njegov život danas urbana legenda. Iako je kroz priču o njemu gotovo nemoguće da se ne pomenu alkohol i droge, sam Tompson nije nikome govorio da uzima ove supstance, već je to smatrao kao stvar ličnog izbora pojedinca. On sam je znao da kaže da mu je život uz poroke bio zanimljiviji. Kao novinar pomjerio je granice profesije odvajajući funkciju novinara od pukog posmatrača i nekoga ko prenosi suve informacije. Protivio se ustaljenim društvenim normama i bio spreman da se suprotstavi svakom obliku ograničenja ličnih sloboda u društvu. Rok novinarstvo u narednim decenijama vjerovatno ne bi postiglo ono što jeste da nije bilo Hantera. Kao neko ko se može navesti kao nasljednik Hantera Tompsona ističe se američki režiser Majklu Mur, koji svojim dokumentarnim filmovima redovno baca rukavicu u lice američkom globalizmu i unutrašnjoj politici. Iako Mur ne konzumira droge, ne pije alkohol i ima triput više kilograma od Tomsona, poruka je ista – otvorena kritika malograđanštine i društvenih nedostataka, napad na establišment i moćnike.