Svi osnovci u Republici Srpskoj zaslužuju besplatne udžbenike! Trenutno su udžbenici besplatni za đake od prvog do četvrtog razreda, a za ostale razrede udžbenike će obezbijediti grad Banjaluka, Prijedor, Prnjavor, Modriča i Bijeljina. Nedavno je Čelinac donio odluku da novčano pomogne nabavku knjiga za 60 ili 100 KM po učeniku.
Piše: Snježana Aničić Petković; Foto: Dalibor Kovačević – Fotobaza.ba
Kupovina knjiga i školskog pribora predstavlja veliki teret za roditelje. Posebno je teško u porodicama gdje je zaposlen samo jedan roditelj. Iako se stalno ponavlja da je školstvo besplatno, roditelji plaćaju prevoz, užinu, ekskurzije, udžbenike….
„Nama dosta novca ode na te neke stvari koje se čine manje bitne. Sin je završio šesti, a kćerka osmi razred. Suprug je jedini zaposlen i to značajno utiče na kućni budžet. Za djecu moraš imati, uvijek nešto fali. S obzirom na to da živimo u predgrađu, a različita su smjena, obično ih ja vozim do škole jer nemaju autobus, a daleko je da idu pješke, posebno ako je kiša ili vruće“, govori S. P.
Kako kaže, besplatni udžbenici bi dosta olakšali, ne samo njima nego i onima koji su u boljoj finansijskoj situaciji.
„Danas svi gledaju da nekako uštede, čak i oni koji imaju dobra primanja. Nije to nešto nezamislivo, može se postići, da žele oni na kojima je da donesu odluku. Taj novac je svakako naš, a rasipaju se okolo na neke besmislene stvari. Zašto ne ulažu u budućnost i našu djecu? Nadam se da će svi učenici biti izjednačeni bez obzira na to iz koje su opštine“, rekla je naša sagovornica.
Udruženje za podršku i promociju prava djece i roditelja „Moje dijete“ zalaže se za besplatne udžbenike za sve osnovce u Republici Srpskoj. Predsjednica Udruženja Jelena Bjelica se nada da će lokalni izbori doprinijeti promjenama na ovom području.
„Ja sam rodom iz Bratunca, tamo nisu udžbenici besplatni i znam koliko je mojoj rodbini i prijateljima ogroman teret nabavka udžbenika jer su preskupi. S druge strane, živim u Banjaluci i mom djetetu će knjige biti besplatne. To je zaista nepravda i diskriminacija djece, svako dijete mora imati besplatne knjige, jer je osnovno obrazovanje besplatno. Sigurna sam da svaka opština ima novac, samo da ga iskoristi u prave svrhe“, istakla je Bjelica.
Povećane kategorije učenika
Ministarstvo prosvjete i kulture RS od školske 2007/2008. godine će obezbijediti besplatne udžbenike za sve učenike prvog i drugog razreda osnovnih škola. Od školske 2023/2024. godine pravo na besplatne udžbenike imaju svi učenici od prvog do četvrtog razreda osnovnih škola, kao i učenici osnovnih škola i osnovnih muzičkih škola koji su pobjednici republičkog takmičenja u prethodnoj školskoj godini.
Isto pravo imaju i učenici od petog do devetog razreda osnovnih škola, koji su treće i naredno dijete po redu rođenja u porodici, kao i učenici od petog do devetog razreda osnovnih škola koji su korisnici prava na dodatak za pomoć i njegu drugog lica i učenici korisnici prava na ličnu invalidninu, u skladu sa Zakonom o socijalnoj zaštiti.
Ministarstvo porodice, omladine i sporta RS obezbijeđuje udžbenike za odlične učenike od petog do devetog razreda iz porodica sa četvoro i više djece.
„Sa Ministarstvom porodice, omladine i sporta Ministarstvo prosvjete i kulture potpisalo je Protokol o saradnji s ciljem definisanja obaveza po pitanju obezbjeđivanja udžbenika za navedene udžbenike za školsku 2024/2025. godinu. Besplatne udžbenike Vlada Republike Srpske obezbjeđuje za oko 43.870 učenika što je 53 posto od ukupnog broja učenika koji pohađaju osnovno obrazovanje. Budžetom za 2024. godinu, planirana su sredstva za nabavku udžbenika u iznosu od 5,7 miliona KM“, objasnili su iz Ministarstva prosvjete i kulture.
Iz Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske su potvrdili da je jednim dijelom odluka i na gradovima i opštinama da u skladu sa svojim mogućnostima osigurati besplatne udžbenike određenom broju učenika.
Pozitivni primjeri
Među opštinama koji daju besplatne udžbenike je i opština Modriča koja u saradnji sa Odjeljenjem za društvene djelatnosti grada Banjaluka nabavlja polovne udžbenike za osnovce od petog do devetog razreda.
„Sve radne sveske i nove udžbenike izdate za narednu školsku godinu opština Modriča nabavlja putem javne nabavke. Opština Modriča na ovaj način nabavlja udžbenike treću godinu zaredom. Za školsku 2023/24 godinu kroz javnu nabavku za učenike osnovnih škola od 5. do 9. razreda opština Modriča je izdvojila više od 25.000 KM. Za školsku 2024/25 godinu javna nabavka je u toku, u vrijednosti većoj od 24.000 KM“, istakli su iz ove opštine.
Procedura za dobijanje je takva da se sprovede upit u školama, a svi koji se prijave da žele besplatne udžbenike, dobiju ih. U narednoj školskoj godini, besplatne udžbenike će dobiti 453 učenika.
Banjalučki osnovci već četiri godine imaju pravo na besplatne udžbenike. Grad ima 26 osnovnih škola koje pohađa oko 8.800 učenika, a u prošloj školskoj godini iz budžeta je izdvojeno 1.550.000 KM za ove namjene. Za školsku 2024/25. godinu se izdvaja oko 1.700.000 KM.
„Sve javne osnovne škole sa područja grada Banjaluka, a na osnovu dopisa koje im uputi Odjeljenje za društvene djelatnosti, dostavljaju brojno stanje učenika po razredima Odjeljenju, koje dalje postupa u skladu sa Zakonom o javnim nabavkama“, objasnili su.
Opština Čelinac je krajem jula ove godine objavila javni poziv za dodjelu jednokratne novčane pomoći za nabavku udžbenika učenicima osnovnih škola, od petog do devetog razreda. Pravo na dodjelu sredstava imaju svi učenici sa prebivalištem na području opštine Čelinac, a koji nisu ostvarili pravo po drugom osnovu. Učenici petog razreda će dobiti po 60 KM, a učenici od šestog do devetog razreda će dobiti po 10o KM pomoći. Za ovu namjenu, iz budžeta će biti izdvojeno 60.000 KM.
Kočnica su ljudi
Odbornica u Skupštini grada Derventa Sanja Dimitrić godinama se bori za besplatne udžbenike. Iako do sada nije naišla na razumijevanje i podršku u skupštinskim klupama, napominje da neće odustati. Smatra da novca ima, ali volje i sluha nema.
„Kočnica su ljudi. Ljudi kojima baš roditelji tih istih đaka omoguće da zasjednu u svoje stolice i donose odluke kakve donose. Potrebno je da se svi ustoličeni malo okrenu oko sebe i vide kako im žive komšije, da oslušnu i uzmu u obzir malo i njihove probleme i potrebe. Ako su mnoge druge lokalne zajednice iz okruženja iz manjih i opterećenijih budžeta obezbijedile besplatne udžbenike ne vidim zašto bi osnovci derventskih škola imali manje šanse da i njihov grad investira u njihovo obrazovanje. Za tu namjenu je potrebno iz budžeta grada od 27.481.000 KM izdvojiti manje od 200.000 KM, što je neznatan iznos s obzirom na to koliko se troši za razne prezentacije i neklasifikovane rashode“, smatra Dimitrić.
Dodaje da će na svakoj sjednici, na kojoj tema bude budžet, predlagati i nadati se da će njene kolege podržati prijedlog o besplatnim užbenicima.