Danas se navršavaju četiri godine od ubistva Afričkog Kralja Kraljeva, predsjednika Libije i osnivača Afričke unije, Moamera Gadafija poznatog u svijetu kao pukovnik. Izbijanjem ustanka protiv njegove vlasti 2011. godine proglašen je diktatorom i tiraninom.
Punog imena Moamer Abu Minijar el-Gadafi rođen je 07. juna 1942. godine u beduinskoj porodici u šatoru na ivici Sahare. Živio je od zemljoradnje i stočarstva, ali i revolucije. Za politiku se zainteresovao još 1956. godine, kada je krenuo u srednju školu. Te godine aktivno je učestvovao u protestima protiv izraelske okupacije Sinaja. Borba protiv okupatora bila mu je u krvi, jer se i njegov djed, Abdessalam Bouminyar još 1911. godine borio protiv italijanske okupacije, a takođe se i njegov otac Muhamed Abdul Salam bin Hamed bin Muhamed el Gadafi protiv Italijana borio sve do kapitulacije Musolinija.
Nakon revolucionarskih aktivnosti Moamer Gadafi protjeran je iz grada Sebe, u kojem se školovao, ali to ga nije zaustavilo. Nastavio je srednju školu u Misuratu gdje je nastavio okupljati istomišljenike, sa ciljem skidanja Kralja Idrisa i njegove prozapadne monarije sa vlasti. Po završetku srednje škole, u Bengaziju je upisao vojnu akademiju u oktobru 1963. godine, a diplomirao je 1965. Nakon vojne akademije, odlazi u Vočfild u Engleskoj na jednogodišnju preobuku, a po povratku postaje oficir za vezu libijske vojske, sa činom kapetana. Pukovnik, kako ga pamtimo, postao je nakon prevrata 1969. godine, kada je sam sebi dodijelio taj čin, nakon idealno izvršenog prevrata, u samo dva sata. Bez ispaljenog metka i nereda, stvorena je nova vlast, a kralj obavezan da neće tražiti strane intervencije, pod uslovom da su svi članovi njegove porodice bezbjedni. Za razliku od Tita koji je dobio čin maršala (iznad generala) bez vojne škole, Gadafi je skromno uzeo čin pukovnika i nosio ga ponosno do smrti.
Politika za koju se odlučio, pozitivni neutralizam, ustanovljena je još ranije od strane osnivača pokreta Nesvrstanih, Josipa Broza Tita i Nehrua, koje je smatrao uzorima. Po uzoru na Malu crvenu knjigu Mao Ce Tunga, napisao je Malu zelenu knjigu, koja se sastojala od osnovnih građansko-političkih načela po kojima bi Libijci živjeli.
Njegova velika povezanost sa Jugoslavijom djelimično je uzrokovana brakom sa drugom ženom, Sofijom Farkaš, bolničarkom iz Mostara, koju je upoznao dok se vojno školovao u Jugoslaviji. Saradnja sa Titom i Jugoslavijom uglavnom je bila vojna, te su se mnogi oficiri libijske armije školovali u Jugoslaviji, uključujući i Školski centar oklopno mehanizovanih jedinica u Banjaluci. Takođe, cijele fabrike radile su remont libijske vojne tehnike, a vojni patrolni i desantni čamci, kao i borbeni avioni poput Galeba završili su u Libiji.
Najveći doprinos razvijanju Libije Gadafi je učinio nacionalizovanjem naftne industrije, te je puni profit od eksploatacije nafte išao državi i za njeno razvijanje, do tada najsiromašnije afričke zemlje. Za razliku od njega, politika kralja Idrisa bila je ta da zapadnim firmama dopušta skoro besplatnu eksploataciju.
Stanovanje je u Libiji bilo osnovno pravo, te je Gadafi za svaku porodicu, od mnogih koje su do tada spavale i u šatorima, obezbjedio stan ili kuću u novoizgrađenim stambenim kompleksima. Priča kaže da kako je i sam rođen u šatoru, obavezao se da njegovi roditelji neće preći u novi stan sve dok svaka porodica ne bude stambeno obezbjeđena.
Tokom svoje četrdesetdvogodišnje vladavine Gadafi je bez prestanka razvijao državu u domenu ekonomije, zdravstva i obrazovanja. Samo neki od primjera socijalne politike u Libiji su besplatna voda i električna energija, besplatno zdravstvo i obrazovanje, bez velikih poreza ni PDV-a, stanovanje je bilo priznato kao univerzalno pravo jer je vlada svakom mladom bračnom paru davala kuću ili stan, poklanjajući im 50.000 dolara. Ako bi student studirao u inostranstvu država mu je plaćala 1.800 eura mjesečno, a ako Libijac sa fakultetskom diplomom ne bi našao posao koji odgovara stručnoj spremi, vlada bi mu davala iznos mjesečne plate dok ga ne bi našao. Banke su davale kredite bez kamate, a uvezene namirnice su bile subvencionisane za 50%, što je važilo za hranu, ali i vozila.
Recimo, litar goriva bio je u jednakosti sa 0.20 KM, hljeb je koštao cijelih pola feninga, a ukoliko biste se odlučili na kupovinu novog automobila, država je plaćala pola cijene. Takođe, jedan dio državnih prihoda od prodaje nafte išao je na račune građana, a po rađanju djeteta, majke su dobijale oko 7.000 KM na poklon od države. Najveći sistem za navodnjavanje, u cilju pretvaranja pustinje u plodno zemljište, nazvan velika vještačka rijeka, sagrađen je upravo u Libiji, te svako ko se odluči na zemljoradnju, dobijao je komad zemlje, poljoprivredne mašine, sjeme i stoku kako bi otpočeo posao. U slučaju bolesti, a nemogućnosti libijskih kliničkih centara za njeno liječenje, država je plaćala odlazak u bilo koju stranu zemlju i liječenje, kao i troškove stanovanja.
Kao pozitivnu kontru današnjim dugovima mnogih država, Gadafi nije ostavljao libijski dug budućim generacijama. Nasuprot tome, Libija je imala devizne rezerve veće od 500 milijardi dolara. Pored svega toga, Gadafi je sprečavao razvijanje integrističkog islamizma, i borio se protiv tajne imigracije Afrikanaca u Evropi. Dugoročni Gadafijev cilj je bio da stvori jednu afričku uniju, koja bi imala svoj monetarni fond i valutu, kako bi oslobodio kontinent zavisnosti od zapadnih država. Više od tri miliona Afrikanaca u Libiji je našlo zaposlenje, te su radili bez vize.
Gadafi je iza sebe ostavio osmoro djece iz dva braka. Jedno dijete je iz prvog braka sa Fatihom Al- Nuri, a ostalih sedmoro je dobio sa Sofijom Farkaš. Dobro obezbjeđena djeca imala su mnoga zanimanja poput profesionalnog fudbalera, ambasadorke dobre volje UN-a, plejboja i šefa državne bezbjednosti Libije. Bilo je dosta slučajeva ljubomore između njih, ali su zajedno u trenutku pobune 2011. godine svi stali uz oca. Dva njegova sina i nekoliko unučadi ubijeni su u pobuni.
Početak kraja za Moamera Gadafija bio je 15. februara 2011. godine, kada su kolone pobunjenika krenule sa napadima kamenjem i Molotovljevim koktelima, a 19. marta počinje i bombardovanje Libije od strane snaga UN-a, tačnije Velike Britanije, Francuske i SAD, omogućeno rezolucijom broj 1973. Rat se nastavio do njegove smrti nakon zarobljavanja u oktobru iste godine, kada je protivno zakonima ratovanja i apelima ruskog šefa diplomatije Sergeja Lavrova, nakon ranjavanja i ubijen. Mediji su prikazali autentične snimke zarobljavanja i izmučeno tijelo bivšeg predsjednika. Po nekim izvorima, Gadafijeve posljednje riječi bile su: “Bože, zabrani ovo”, i “Razlikujete li dobro od lošeg?”.
Iako je njegova smrt pozdravljena od strane mnogih svjetskih državnika, kao kraj jedne tiranije, predsjednik Venecuele Ugo Čaves izjavio je da će ga se sjećati kao “velikog borca, revolucionara i mučenika”. Amnesty International je nakon njegove smrti sproveo online anketu u kojoj je birao heroja iz oblasti ljudskih prava. Gadafi je vodio po broju glasova kada je anketa poništena, a pobjednik nikada nije proglašen.
Izvori:
Moamer el Gadafi – Državnik kojeg je “školovala” Sahara
Moamer Gadafi – pukovnik koji je volio da ga zovu kraljem
Od ubistva Gadafija Libijom vlada haos, radikalni islamisti su topovsko meso u službi SAD
eTrafika.net – Nikola Zgonjanin