“Više nisi čovek, tako dugo izolovan od ljudi. Podnošljiv si samo dok si pijan.” (citat iz filma)
Piše: Vedran Grahovac
Ne dešava se često da reditelji svojim debitantskim filmom privuku veliku pažnju kritike i publike i da pritom osvoje neke važne nagrade. Nešto slično desilo se 2016. godine reditelju Robertu Eggersu sa filmom „The witch“ (Veštica) za koji je pisao i scenario. Pored osvojene 43 nagrade, film su mnogi uvrstili na liste najboljih horora poslednjih nekoliko godina. Već tada videla se autentičnost i specifičan filmski izražaj Eggersa kao reditelja, a koji je potvrdio svojim najnovijim filmom „Svetionik“ (The lighthouse) iz 2019. godine. Kao i „Veštica“, i „Svetionik“ je privukao pažnju filmske javnosti kojim Eggers definitivno potvrđuje da je autor drugačijih filmova koji nisu za širu publiku.
Radnja filma smeštena je u Englesku, u 1980. godinu, na malo izolovano ostrvo sa svetionikom. Na tom ostrvu već dugo živi glavni svetioničar Thomas Wake, održavajući ga i brineći se o njemu. Rutinu njegovog života poremetiće dolazak Thomasa Howarda, mladog svetioničara pomoćnika koji će na ostrvu ostati samo četiri sedmice. Totalno dragačiji karakterno grade odnos šefa i radnika u kome je mladi svetioničar potčinjen, ćutljiv i neprestano radi. Kako vreme prolazi njih dvojica se zbližavaju na jedan čudan način, prolaze transformaciju karaktera, upadajući u ludilo i ono što zovemo totalni mrak.
Smestivši svoje junake na jedan mali i vrlo skučeni prostor, Eggers se bavi ljudskom samoćom prikazujući nam psihička stanja koja polako prerastaju u jedan vid ludila. Put do tog ludila uslovljen je datim momentom u kome su se našli junaci ovog filma. Taj momenat prvenstveno je određen njihovom izolacijom i odsustvom one komunikacije koja nam je neophodna kao ljudskim bićima. Komunikacije među ljudima i komunikacije sa okruženjem. Svemu onome što u ovom slučaju nedostaje.
Kreirajući okruženje nalik đavoljoj birtiji ili paklenoj jami, kako ostrvo i kuću u kojoj borave nazivaju junaci ovog filma, reditelj Eggers nudi nam prikaz ljudske izdržljivosti, tolerancije i onih granica do kojih naše telo i um mogu ići. U tom smislu, priča je ovo i o borbi sa samim sobom, ljudima oko nas kao i okruženjem. Upravo to okruženje oličeno u surovim uslovima prirode jedan je od glavnih segmenata ovog ostvarenja. Ono je dočarano kroz vizuelni identitet, koji maestralno i vrlo autentično kreira Eggers. Taj identitet zapravo je mrak u bukvalnom i metaforičnom smislu koji nikako ne prolazi. Mrak tog okruženja postepeno prelazi na naše junake ulazeći u njihove duše i postajući deo njih. Pored toga, kao uzroke tog mraka možemo navesti i prošlost naših junaka koja ih je u velikoj meri odredila, ali sa kojom se upoznajemo samo na trenutke. Zapravo, Eggers je koristi samo kao jedan od segmenata koji u određenoj meri opravdava postupke naših junaka, odnosno kreira ono što čine.
Kao malo koji reditelj u 2019. godini, Eggers uspeva da snimi totalno drugačiji film, specifične filmske poetike i autentičnog filmskog izražaja. Rađen u crno beloj tehnici, „Svetionik“ je pun vizuelno-tehničkih bravura u kom dominiraju fotografija i kamera. Upravo one daju mračnu notu ovom filmu stvarajući kod gledaoca osećaj nelagode, a koja je odraz psihičkog stanja u kojem se nalazi junaci ovog filma. U tom smislu „Svetionik“ možemo posmatrati i kao omaž starim crno belim filmovima Holivuda. Takođe, treba pomenuti da u određenim segmentima „Svetionik“ podseća na filmove reditelja kao što su Hitchcock, Tarkovsky, pa i Bela Tarr.
Pored atmosfere kao zaštitnog znaka ovog filma, ono što ga još u najvećoj meri određuje jeste sjajna gluma Roberta Pattinsona i Willema Dafoea. Smešteni u mali prostor enterijera mračne kuće, dijalozima i mimikom kreiraju jedan od najboljih i najupečatljivijih glumačkih tandema prethodne, filmske 2019. godine. Karakterno totalno različiti, pod pritiskom okolnosti u kojima su se našli „obolevaju“ od iste „bolesti“ upadajući u sve dublje ponore. I pored pohvala kritike i publike, ni jedan ni drugi nisu uspeli osvojiti nominacije za Oskara.
Iako nije tip film za koji kažemo da je komercijalan i preterano gledljiv,“Svetionik“ je ipak našao put do publike (što pokazuje veliki broj glasova i visoka ocena na mnogim svetskim filmskim stranicama), a što je za ovakav art film svakako veliki uspeh. Depresivan i mračan kao malo koji film poslednjih godina, spoj je i nekoliko nadrealnih, maestralno snimljenih scena i uslovno rečeno horora, sa elementima fantazije. U moru bezličnih i prolaznih ostvarenja „Svetionik“ je pravo osveženje. Iako odlično prihvaćen od strane kritike i publike, uspeo je osvojiti samo jednu nominaciju za Oskara. Film koji ima kvalitet i nudi nešto drugačije. Na trenutke vrlo težak za gledanje, „Svetionik“ je za onu probirljiviju publiku, željnu neuobičajnog i autentičnog filmskog sadržaja.
Godina: 2019.
Režija: Robert Eggers
Scenario: Robert Eggers i Max Eggers
Uloge: Robert Pattinson, Willem Dafoe, Valeriia Karaman
Žanr: Drama, fantazija, horor
Država: Kanada, Amerika
Trajanje: 109 minuta