Područje rodnosti i seksualnosti je toliko bogato da se lako možete izgubiti prilikom njegovog izučavanja. Osim podjele LGBTTIQ zajednice na lezbejke, gej muškarce, transrodne, transeksualne, interpolne i queer osobe, ove kategorije unutar sebe imaju dodatne podjele.
„Brojne su teorijske studije, umjetnička dijela i novinske kolumne, koje na akademski, sofisticiran, popularan ili ironijski način promišljaju o lezbejskim identitetima, raspoređujući žene u kategorije, koje ne moraju nužno biti negativne, iako su često potpuno stereotipne. Različita su i mišljenja samih lezbejki o ovakvom šablonskom svrstavanju i kreću se od odobravanja, preko blagonaklonog ironijskog komentiranja, pa do oštrog teorijskog argumentovanog odbacivanja podjela lezbejki na vrste“, navode Aida Spahić i Jasmina Čaušević u knjizi „Više od etikete: O ženama koje vole žene“.
Prema „Čitanci LGBT ljudskih prava“, sociološki se može izdvojiti šest najpoznatijih, ali i najstereotipnijih lezbejskog identiteta – butch (buč), femme (fem), lipstick (lipstik), soft butch, stone butch (stoun buč), stone femme. Kao i sve klasifikacije i svrstavanja u društvene ladice, ovakva podjela sputava identitete na nekoliko krutih karakteristika i ne pojašnjava raznolikosti samih osoba.
Tatjana Aničić ističe da joj kategorizacija nikad nije bila pretjerano važna, ali da ne smatra kako ona sa sobom nosi nužno negativne posljedice.
“Svakako postoje grupe unutar zajednice koje su zbog svog izgleda i/ili ponašanja podložnije većem broju predrasuda od strane zajednice, ali i šireg okruženja. Tu bih prije svega izdvojila žene i muškarce koji su okarakterisani kao ženstveni/e odnosno feminizirani/e”, govori ona, te dodaje da se generalno ženska seksualnost ne shvata ozbiljno.
“O ženama koje se uklapaju u heteronirmativne standarde ljepote vladaju predrasude da su istospolne veze i odnosi koje sklapaju prolazni i površni, te da će na kraju da završe sa ‘pravim’ muškarcem. Sa druge strane, muškarci koji se ne uklapaju u patrijarhalne kalupe muškosti često bivaju osuđivani i ismijavani”, kaže Aničić.
U svakodnevnom životu se koristi znatno veći broj kategorija, poput bulldaggers (lezbejka koja se identifikuje kao muževni muškarac), baby dyke (nova lezbejka u zajednici), cyber lesbian (lezbejke koje imaju intenzivne internet veze i on-line živote), tomboy femme (djevojka sa ponašanjem, izgledom i tendencijama mladića), hasbian (bivša lezbejka koja je sada u heteroseksualnoj vezi)…
Pojam buč lezbejka (butch lesbian) odnosi se na ženu koja izgleda i ponaša se kao muškarac. Okolina ih najčešće tretira kao feminizirane muškarce, stavljajući im do znanja da su podbacili u ispunjavanju rodno dodijeljenih uloga. Stavovi o vezama između butch lesbian i femme su podijeljeni, dok jedni smatraju da to nije imitiranje tradicionalnih uloga, drugi takve veze smatraju nekorektnim jer ih podsjećaju na heteroseksualne odnose.
Fem lezbejka (femme lesbian) se po izgledu ne razlikuje od žene koja voli muškarce. One su ženstvene i vode računa o svom izgledu, zbog čega ih okolina ne diskriminiše, ali trpe diskriminaciju unutar LGBTTIQ zajednice jer oponašaju heteroseksualne žene. Za partnerke biraju buč lezbejke.
Lipstik lezbejka (lipstick lesbian) je takođe ženstvena i voli da se dotjeruje, ali se od fem lezbejke razlikuje po tome što je privlače druge ženstvene lezbejke. U filmovima se najčešće prikazuje ova kategorija lezbejki, čime se hrane muške fantazije o seksu sa dvije žene.
Stoun buč lezbejka (stone butch lesbian) sebe doživljava kao muškarca i za sebe govori u muškom rodu. Predvodile su lezbijsku revoluciju 70-ih godina 20. vijeka u Americi. Tokom seksa ne želi da joj se dodiruju genitalije.
Soft buč lezbejka (soft butch lesbian) ne izgleda u potpunosti kao butch lezbejke. One u sebi izmiruju muške i ženske identitete, a kao takve su prihvaćene unutar zajednice, jer ne oponašaju rodne uloge koje su im dodijeljene.
Stoun fem lezbejka (stone femme lesbian) je kategorija koja se ne odnosi direktno na način izgleda ili izražavanja osobe, već njene partnerke. Naime, stoun fem lezbejka tokom seksa ne dodiruje genitalije svoje partnerke jer ona to ne želi (stoun buč lezbejka).
„O lezbejskim identitetima i biseksualnosti može se razmišljati kroz razne kategorije,
koje dalje ukazuju da lezbejke nisu homogena grupa. One se među sobom razlikuju zbog svog iskustva, prošlosti, vrijednosti, ideologije koju žive, načina na koji vole, načina na koji pokazuju svoju žudnju, načina na koji artikulišu svoje osjećaje“, kažu Spahić i Ćaušević.
Aktivistkinja Belma Kobilj smatra da je etiketiranje stvar ličnog odabira, te da ono u LGBTTIQ zajednici pokazuje koliko su ljudski identiteti diverzni.
„Dosta ljudi se etiketira kako bi se lakše poistovjetilo i prepoznalo sa određenom grupom, ali sa druge strane dosta ljudi izbjegava etiketiranje jer niko ne želi da se svrsta u kutiju. Međutim, naš mozak je programiran za prepoznavanje obrazaca, te cijelo vrijeme traži obrazce, imena, kutije koje nam omogućavaju kategorizaciju svakog novog iskustva i osoba. Dakle, htjeli mi da budemo etiketirani ili ne, svaka osoba sa kojom dođemo u kontakt će učiniti upravo to“, smatra Kobilj.
Među gej muškarcima ne postoji mnogo podjela. Pored „običnih“ homoseksualaca, tu je bear (medo), krupni muškarac sa bradom. Postoje čitave zajednice bear muškaraca, kao i sajtovi za njihovo upoznavanje. Uz bear zajednicu vezuju se i termini cub (mlađi bear), otter (bear koji je mršaviji ili manje dlakav), chub (bear koji ima višak kilograma), ursula (lezbejski bear), panda (azijski bear), polar bear (stariji bear koji je djelimično ili potpuno sijed).
Takođe se koriste termini twink, twunk ili chaser.
Twink je mladi gej muškarac, starosti 18-20 godina. Mršavi su i bez dlaka na tijelu, a ponašaju se kao da se cijeli svijet okreće oko činjenice da su mladi i gej.
Twunk je malo stariji mišićaviji twing.
Pojam chaser odnosi se na muškarca koji nema višak kilograma, ali ga privlače muškarci koji imaju.
Aktivista Aleksandar Talijan ističe da moramo biti svjesni da su identiteti fluidni, te da mnoge osobe nailaze na poteškoće prilikom svrstavanja u kategorije.
„Ukoliko osoba neku kategoriju nalazi komfornom i pogodnom za svoj identitet, smatram da je sasvim racionalno da će je koristiti. Ali isto tako, postoje slučajevi u kojima osobe ne mogu ili ne žele da se svrstaju, i tu dolazi do izražavanja svog identiteta generalnijim pojmovima (pripadnik/ca LGBTI zajednice ili queer osoba). Ta priča se može prenijeti na bilo koji nivo, pa tako i ovaj. Mislim da su ove kategorije zaista dobre ukoliko pomažu osobama da lakše prenesu drugima izražaj svoj identiteta, ali opet da nisu dobre ukoliko stvaraju pritisak ili ograničavaju neke osobe, iako na kraju krajeva ljudi su ti koji ih ograničavaju, a ne kategorije same po sebi“, zaključuje Talijan.
Tekst nastao u saradnji sa Sarajevskim otvorenim centrom, u sklopu MATRA programa Ambasade Kraljevine Nizozemske.
eTrafika.net – Vanja Stokić