Solsticij ili zimska kratkodnevnica, astronomska pojava koja obilježava najkraći dan i najdužu noć u godini (na sjevernoj hemisferi) imala je nemjerljiv značaj hiljadama godina unazad, još od kamenog doba pa naovamo.
Stari narodi su više od nas pridavali značaj ovakvim pojavama, koje danas prolaze gotovo neopaženo, eventualno kratkim prilogom u ponekim vijestima. Generalno, moglo bi se reći da su ljudi u prošlosti mnogo više pomatrali nebo i zvijezde. Orijentacija u vremenu i prostoru, planiranje života, egzistencijalna pitanja, sve je to bilo veoma bitno ako ste živjeli hiljadama godina unazad.
Interpretacija ovog događaja se naravno razlikovala od kulture do kulture, ali zajedničko je da se ovaj datum obilježavao svetkovinama, festivalima, okupljanjima i ritualima koji su slavili ponovno „rađanje“. Ima nešto depresivno u postepenom posmatranju Sunca koje je sa dolaskom zime sve niže i niže na horizontu, a dan sve kraći i kraći. Dvadesetprvog decembra Sunce dolazi u svoju najnižu tačku sa najkraćim danom, a nakon toga ponovo počinje da se diže na horizontu. Simbolika ovog događaja bila je moćna i označavala je povratak svjetla, novi početak, ponovno rađanje Sunca.
Spomenimo samo neke praznike koji su se slavili u vezi zimskog solsticija. Recimo, rimske Saturnalije koja se slavila kroz decembar sve do 23. i koja je praćena podnošenjem žrtve u Saturnovom hramu na rimskom Forumu. Ovaj praznik se slavio kroz 3. i 4. vijek, kada su ga zamijenili hrišćanski praznici jer je hrišćanstvo u to vijeme poprimilo status službene religije Carstva.
Možda je još zanimljiviji praznik Sol Invictus, praznik nepobjedivog Sunca koji je predstavljao službeno solarno božanstvo kasnijeg rimskog perioda. Ono što je zanimljivo kod ovog praznika jeste datum – 25. decembar. Danas, glavna asocijacija kod velike većine ljudi je Božić i Isusovo rođenje. U dodatku djela Jackoba Bar Salibija, poznatog autora sirijske pravoslavne crkve 12. vijeka, ostalo je na marginama zapisano (dakle drugi autor je dopisao) da su Pagani imali običaj da 25. decembra slave dan Sunca, pale svjetla i da su u ovim svečanostima učestvovali i hrišćani. Parafrazirajući ovaj zapis, navodi se da su „očevi crkve“ vidjevši da i hrišćani naginju slavljenju ovog festivala, odlučili nakon savjetovanja da se istinsko Rođenje slavi na ovaj dan.
Naravno, postoje i mnogi učenjaci koji osporavaju ovu tezu i navode da je vodstvo crkve izabralo 25. decembar kao Isusov rođendan iako je bilo svjesno da Pagani ovaj dan nazivaju rođendanom Sunca, i to nije igralo nikakvu ulogu u izboru datuma. O tome su ostali zapisi pape Lava I i Svetog Augustina koji je napisao „ slavimo ovaj dan ne zbog samog Sunca nego zbog njega koji je stvorio Sunce“. Ovo pokazuje da je Augustin bio svjetan podudaranja Božića i Rođendana nepobjedivog Sunca. Protivnici ove teorije isto tako navode da se praznik nepobjedivog Sunca slavio samo u određenim dijelovima carstva, i da nije mogao značajnije uticati na hrišćansko kasnije određivanje dauma.
Da li je to previše slučajnosti i događaja oko ovog datuma? Može biti, ali i ne mora da znači. O datumu Božića nekom drugom prilikom, dovoljno je reći da je i prošli papa Racinger naveo da je Isus vjerovatno rođen ranije nego što se pretpostavljalo, između 1. i 7. godine pne. Ili prije Hrista, tezu koju dugo vremena navode svjetski istoričari. Tako da su tu stvari prilično nejasne, čak i za Crkvu, čak i oko godine, a kamoli datuma.
eTrafika.net – Goran Stojković