Portparolka Transparency Internationala, Ivana Korajlić, upozorava da je politika u velikoj mjeri „kumovala“ korupciji na univerzitetima, te da se rektori biraju od strane vlada, to jest politike, naučna zvanja se stiču po političkoj liniji i kroz politiku se zapošljava na univerzitetima, zbog čega se slobodno može reći da u BiH ne postoji politička volja da se iskorijeni korupcija.
Ona napominje da se i pored loših pokazatelja i nedostatka volje u borbi protiv korupcije vide pomaci u unapređenju pojedinih procedura na univerzitetima, kao i kroz činjenicu da se počelo javno govoriti o ovom problemu i priznavati da on postoji.
“Istina je da postoje pomaci, ali to je tek prvi korak i čeka nas još dugotrajan proces u kojem će univerziteti morati pokazati odlučniju volju za borbu protiv korupcije. Dakle, ne samo govoriti o tome, već preduzeti konkretne mjere da se ovi slučajevi sankcionišu i da se smanje prilike za pojavu korupcije kroz transparentnije i odgovornije djelovanje univerziteta.”
Ko snosi najveću odgovornost zbog ovako katastrofalnog stanja na bh. univerzitetima?
Za prisustvo korupcije na univerzitetima u BiH odgovorna je mješavina faktora – počevši od procesa tranzicije, neadekvatnog i ad-hoc pristupa bolonjskom procesu, neusklađenosti zakonskog okvira, političkog uticaja na rad univerziteta, nedostatka posvećenosti samih univerziteta da urede interne procedure, nedostatka resursa, itd.
Da li je veliki politički uticaj mnogobrojnih profesora jedan od faktora zbog kojih se korupcija na fakultetima zapostavlja?
Kod nas je politika neodvojiva od bilo kojeg segmenta društva, pa tako i od obrazovnih institucija koje bi trebalo da budu lišene toga. Umjesto da kroz uspjeh na fakultetima dolazite do pozicija, kod nas se sa pozicija „upada“ na univerzitete. Takođe, veliki broj vladinih zvaničnika je zaposleno na univerzitetima, i to uglavnom samo „na papiru“, s obzirom na to da se ne pojavljuju na predavanjima, pa na taj način i direktno utiču na pad kvaliteta obrazovanja, a već sam pomenula i činjenicu da u većini zakona o visokom obrazovanju i dalje stoji da izbor rektora mora odobriti vlada, pa se i na taj način po političkoj liniji određuje ko će upravljati univerzitetima, koji su gotovo postali resurs za stranačko širenje uticaja, izvlačenje sredstava i slično, na isti način kao što su to i javna preduzeća.
Koliko je, konkretno, Univerzitet u Banjoj Luci ogrezao u korupciju?
Ovakve pocjene je veoma nezahvalno i teško davati i ja ću se i ovdje suzdržati od toga. Sigurno je da problem postoji, ali isto tako je i sigurno da se ne smiju stigmatizirati ni svi koji su zaposleni na univerzitetima. Ipak, dovoljno je da se desi nekoliko slučajeva koji će narušiti kredibilitet univerziteta i poljuljati povjerenje u instituciju, pogotovo ukoliko ti slučajevi ostanu nekažnjeni pa onda posluže drugima kao primjer i tada sve kreće jedno za drugim kao domine da se ruši. Ono što isto moram naglasiti da davanje mita za ocjenu, što je oblik korupcije koji svi najviše spominju, u isto vrijeme predstavlja i najmanje prisutan oblik. Mnogo se češće dešavaju problemi sa zapošljavanjem kadrova, odnosno nepotizam i kronizam pri izborima u zvanja i zapošljavanju, plagijarizmom, zloupotrebama, nesavjesnosti u radu, itd.
Stvara se utisak da su pojedini profesori banjalučkog Univerziteta, pogotovo dekani, iznad samog Univerziteta i Ministarstva prosvjete, te da uprkos stalnom izvještavanju medija o nepotizmu, uzimanju novca, pritiscima na studente i profesore ti ljudi ostali netaknuti. Kako objašnjavate ovakvu situaciju?
Osim njihove političke pozadine koja im pruža zaštitu, tu se može govoriti i o uvezanosti i solidarnosti predstavnika akademske zajednice koji s jedne strane štite jedni druge zbog solidarnosti, a s druge strane se boje pobuniti se protiv sistema. Kao i u svakoj instituciji, i na univerzitetima imate različite struje, grupe koje imaju manju ili veću moć i međusobno se sukobljavaju. Problem je kad ta, bilo realna bilo prividna, moć izdigne se iznad svih zakona i sistema.
Da li je sama pasivnost studenata i svijest koja vlada u društvu jedan od razloga za visok stepen korupcije na fakultetima?
Pasivnost svakako ide u prilog postojećem stanju. Studenti se boje prijaviti korupciju jer strahuju od mogućih posljedica i odmazde od strane profesora. S druge strane, studenti veoma često prihvataju korupciju smatrajući da im je na taj način lakše položiti ispite i završiti fakultet. Zbog svega toga, ustalilo se i mišljenje da je korupcija normalna pojava i sastavni dio funkcionisanja univerziteta, pa je i zbog toga postala prihvatljiva.
Postoji li, prema Vašem mišljenju, volja studentskih lidera za iskorjenjivanje korupcije sa banjalučkog Univerziteta, ili su sporadični istupi samo način za sticanje publiciteta?
U svakom slučaju je pozitivno da se o tome govori i da se ovaj problem shvata ozbiljno i na njega ukazuje. Međutim, samo povremeni istupi u medijima nisu dovoljni, neophodno je preuzeti konkretne mjere – aktivno zagovaranje, pritisak na upravljačka tijela, i naravno prijavljivanje slučajeva korupcije univerzitetima i drugim nadležnim organima kako bi se došlo do neke promjene.
Prijavite korupciju
Naša sagovornica je apelovala na sve studente i pofesore da bez straha prijave slučajeve korupcije i tako pomognu u iskorijenjivanju ove pošasti sa fakulteta.
“Svi koji su se susreli sa korupcijom mogu se obratiti etičkim komitetima, upravi univerziteta, prosvjetnoj inspekciji s jedne strane, a s druge ukoliko se radi o krivičnim djelima, tu su policija i tužilaštva. Naravno, i Transparency International BiH ima besplatnu liniju za prijavu korupcije 0800 55555 i web stranicu www.ti-bih.org, putem kojih takođe mogu prijaviti sve nepravilnosti”, objašnjava Korajlićeva.
(eTrafika.net – Milovan Matić)