Na jučerašnji dan, 1721. godine, Petar Veliki, jedan od najvećih vladara u istoriji Rusije, proglašen je za cara cijele zemlje. Ovo je priča o tome kako je doživio prosvjetljenje putujući kroz Evropu i kako je zaista postao, u pravom smislu te riječi, veliki.
Nikolaj II bio je prvi ruski car koji je putovao u Sibir i na daleki istok, međutim njegovo putovnje zasjenila su inspirativna evropska putešestvija Petra Velikog, koji je na svom istovremeno diplomatskom i duhovnom putu posjetio brojne evropske zemlje. Ono što je vidio u Evropi krajem 17. vijeka oblikovalo je modernu Rusiju.
Petar Veliki bio je rijedak tip autokrate koji voli da predvodi sopstvenim pimjerom. Svoj put u Evropu posmatrao je kao hodočašće ka saznanju koje će pozitivno uticati na njegov narod.
Foto: Wikipedia, Nikolaj Sauervejd: Car Petar Veliki u Velikom severnom ratu
Od mladosti Petar je bio fasciniran brodogradnjom i plovidbom zbog čega je razvio ambiciju da od Rusije napravi pomorsku silu. Kada je postao vladar 1696. godine, Rusko carstvo imalo je samo jednu luku i to u Arhangelsku na Sjevernom moru. U to vrijeme sjeverni Baltik je kontrolisala Švedska, a Crno i Kaspijsko more Otomansko carstvo i Persijanci.
Nakon pobjede nad Turcima u Azovu i zauzimanja tvrđave 1696. godine, Petar je bio odlučan da dalje proširi izlaz na Crno more. Ipak, znao je da Rusija ne može sama da izađe na kraj sa Otomanskim carstvom. Petar je došao na ideju da krene u veliku diplomatsku misiju po Evropi, kako bi obezbjedio podršku i saveznike protiv Turaka. Petru je naročito bilo važno da ojača “Svetu ligu” – savez hrišćanskih zemalja koji je formirao Papa Inoćentije XI 1684. godine. Rusija se savezu pridružila 1686.
Uz diplomatiju, Petar je težio da pokupi znanje i tehnologiju stranih stručnjaka, kako bi to sve donio u Rusiju koja je u tom trenutku po stepenu razvoja zaostajala za evropskim silama.
Godine 1697. Petar je u pratnji 250 ljudi krenuo na 18 mjeseci dugo putovanje. Sa sobom je poveo svoja tri najbliža savjetnika, a na putu je koristio pseudonim Pjotr Mihalkov, jer je želio da sve prođe u tajnosti i da ostane anoniman.
Iako je Petar prvi ruski car koji je putovao u inostranstvo, vladari su ga lako prepoznavali jer je bio viši od 2 metra. Izvori tvrde da je rijetko ko bio zavaran njegovom maskom.
Prvi dio puta je smatran neuspješnim. Petar se sastao sa vladarima Francuske i Austrije. Francuzi su otvoreno stajali na strani Otomana, a Austrijanci su željeli da održe mir na istoku kako bi mogli da jure ciljeve na zapadu. Evropa uopšte rečeno, nije pokazala veliko interesovanje za Petrove ambicije.
Foto: Ruska mornarica
Odatle, car je produžio u Holandiju, gdje je pohađao kurs brodogradnje. Izučavanje nautičkih tehnologija bio je krucijalni faktor za njegov cilj stvaranja moderne mornarice, a holandski brodovi su u to vrijeme bili jedni od najnaprednijih u čitavoj Evropi.
Posjeta Holandiji najviše je uticala na Petra Velikog. Živeći u gradu Zandam, Petar ne samo da je pokupio znanje, već je i osjetio i vidio kako Evropljani žive.
Nakon Zandama, Petar je prešao u Amsterdam gdje se, uz pomoć gradonačelnika Nikolasa Vitsena, zaposlio u najvećem brodogradilištu na svijetu. Četiri mjeseca je proveo radeći u društvu veštih graditelja i mornara, a najveći uspjeh postigao je ubijedivši Kornelisa Kruja, zvaničnika holandske mornarice, da dođe u Rusiju i postane najvažniji carev savjetnik za mornaricu.
Iz Holandije, Petar je prešao u Englesku gdje se upoznao sa kraljem Vilijamom III i obišao Oksford i Mančester. Tu je proučavao urbanističko planiranje, što je nekoliko godina kasnije upotrijebio kada je osnovao jedan od najljepših gradova na svijetu – Sankt Peterburg.
Poslije Engleske, Petar je putovao kroz Lajpcig, Drezden i Beč, upoznao se sa kraljem Poljske Avgustom Snažnim i Leopoldom I, vladarem Svjetog rimskog carstva i velikim protivnikom Otomana.
Sticajem okolnosti, Petar je bio primoran da se vrati u Rusiju ranije zbog pobune koja je ugušena prije nego što je uopšte stigao u Moskvu.
Petar se vratio u Rusiju impresioniran i ubjeđen da su određeni običaji Evropljana superiorni u odnosu na ruske. Zbog toga je uveo veliki broj novih mjera. Kalendar je usklađen sa evropskim, a plemići su primorani da se oblače evropski, da smanje namete ili da plaćaju porez.
Ostatak svoje vladavine, do smrti 1725. godine, Petar je posvetio osvajanju obala. Izvojevao je važne pobjede protiv Šveđana, čime je od Rusije napravio vodeću silu sjevera, osnovao je Sankt Peterburg 1703. godine i time definitivno otvorio zemlju ka zapadu.
Iako nije ostvario nikakve značajnije uspjehe protiv Turaka, Petrovo putovanje nikako nije bilo uzaludno. Ono je zaista prosvijetlilo cara i omogućilo mu da svoju zemlju okrene ka budućnosti.
Newsweek.rs