Iako je trebalo da stanovnici Vlasenice prodišu, nakon što je 2016. godine otvorena Regionalna deponija „Crni vrh“ kod Zvornika, to se, ipak, nije desilo. Divlja deponija koja se nalazi tri kilometra od centra Vlasenice i dalje radi punom parom i kako stvari sada stoje – ne namjerava da stane.
Piše: Goran Dakić; Video i fotografije: Igor Kalaba, Centar za zaštitu životne sredine
Divlja deponija se nalazi u mjestu Dragaševac. Do prve kuće od deponije nema ni dvije stotine matera. Stanovnici Vlasenice su zbog deponije dizali glas, kuku i motiku u nekoliko navrata, ali uzalud. Smeće se i dalje odlaže na divlju deponiju i ne odlažu ga samo građani, već i lokalno komunalno preduzeće.
“Ne zna se koje je tačno godine formirana deponija, ali se na tom mjestu smeće odlaže najmanje trideset godina. Da stvar bude gora, deponija se nalazi tri kilometra od centra Vlasenice. Komunalno preduzeće tu dovozi i odlaže smeće. Deponija je trebalo da bude zatvorena kada je otvorena Regionalna deponija „Crni vrh“ u Zvorniku, ali se to nije desilo”, kazala je odbornica u Skupštini opštine Vlasenica Nevena Vuković.
Ona dodaje, da je Opština tada dala bankarske garancije da odvoz smeća preusmjeri u Zvornik, ali se to nikada nije ostvarilo. Vuković ističe kako lokalne vlasti ne žele da zaključe ugovor sa Regionalnom deponijom „Crni vrh“.
“Kažu kako se njima to ne isplati, a imali su na kraju prošle godine plus od 134.000 KM. Imali su takođe i projekat sa Švedskom međunarodnom razvojnom agencijom (SIDA). Dobili su na osnovu tog ugovora dva kamiona za odvoz smeća, ali oni kompletan otpad sa područja opštine voze u Dragaševac”, istakla je Vuković.
Sporazum o finansiranju projekta „Proširenje i poboljšanje sistema organizovanog prikupljanja otpada na području opštine Vlasenica“, potpisali su u februaru 2013. godine, tadašnji načelnik opštine Vlasenica Dragoslav Todorović i direktor Švedske međunarodne razvojne agencije (SIDA) Pele Peršon. Bivši načelnik Odjeljenja za razvoj Opštine Vlasenica Željko Damljanović bio je saradnik na tom projektu.
“Nisam na tom radnom mjestu sedam godina, ali da, bio sam tada saradnik na tom projektu. Prema tom sporazumu obaveza opštine je bila da počne prikupljati otpad sa seoskih područja. To je počelo da se radi sa nekim zakašnjenjem, ali je na kraju učinjeno. Deponija u Dragaševcu nije divlja. Opština je između 2000. i 2005. godine započela odlaganje otpada na tom mjestu. Dakle, ne bismo mogli reći da je to divlja deponija u potpunosti”, istakao je Damljanović.
Sporazumom iz 2013. godine je predviđena nabavka opreme za komunalno preduzeće „Čistoća“, kao i obaveze Opštine koje se odnose na implementaciju projekta i Plana upravljanja otpadom. SIDA je finansirala realizaciju navedenog projekta u iznosu od oko 205.000 evra, dok je obaveza Opštine bila sufinansiranje deset odsto od ukupne vrijednosti projekta.
“Iako Regionalna deponija na kraju svake godine šalje ugovor i ponudu, Opština ne želi da zaključi i potpiše te akte. Direktor komunalnog preduzeća kaže da se to ne isplati i da bi cijena odvoza smeća u tom slučaju morala biti 20 maraka. A deponija gori neprestano. Kad je lijepo vrijeme, gotovo da se i ne gasi”, rekla je Nevena Vuković.
Lokalne vlasti ne žele da govore o ovoj temi. Načelnica Odjeljenja za prostorno uređenje i stambeno-komunalne poslove Opštine Vlasenica Nevena Stupar bila je kratka i jasna.
“Nisam ovlašćena da dajem izjave. Moram dobiti ovlašćenje načelnika opštine. Možemo da se čujemo u toku sedmice kad dobijem to ovlašćenje”, kazala je ona.
Da bi stvar bila i gora i tragičnija, Vlasenica je u septembru prošle godine dobila novi trg čija je izgradnja koštala više od milion maraka. Spomenik visok 11 metara za koji je idejno rješenje uradio Projektni studio „Motika“ otkrili su tadašnja predsjednica Republike Srpske Željka Cvijanović, predsjednik Vlade Srpske Radovan Višković i načelnik opštine Miroslav Kraljević.
Opština Vlasenica je za izgradnju spomenika i rekonstrukciju trga isplatila kompaniji „Zvornikputevi“ više od milion maraka. „Zvornikputevi“ su posao dobili jer na tenderu nisu imali konkurenciju. Vlasnik ovog preduzeća je Savo Erić, kome je zbog sukoba interesa 2010. godine uskraćen mandat poslanika u Parlamentu BiH.
Obavještenje o javnoj nabavci objavljeno je 28. decembra 2021. godine, a kao krajni rok za preuzimanje tenderske dokumentacije naveden je 17. januar, dok je 18. januar bio krajnji rok za dostavljanje ponuda. Već sljedećeg dana, načelnik Vlasenice Miroslav Kraljević potpisao je Odluku o izboru najpovoljnijeg ponuđača.
Od ponuđača se zahtijevalo da mora imati asfaltnu bazu koja nije više od 100 kilometara udaljena od lokacije izvođenja radova. Bez obzira na navedenu, tehničku opravdanost ovog uslova, jasno je da on eliminiše svaku konkurenciju „Zvornikputevima“ u tom regionu. Među uslovima je, između ostalog, navedeno i da ponuđač mora da posjeduje bager, dva kamiona kipera i valjak minimalne težine četiri tone.
“Rekonstrukcija trga i izgradnja spomenika je trebalo da košta 800.000 maraka, a koštalo je više od milion maraka. Sa druge strane, za divlju deponiju ama baš niko ne mari”, kazala je Nevena Vuković.
Direktor Regionalne deponije „Crni vrh“ Aleksandar Vračević kaže kako Vlasenica već tri godine ne potpisuje ugovor s njima. On ne može da kaže da li je to prekršaj ili krivično djelo s obzirom na to da je Vlasenica jedan od osnivača Regionalne deponije.
“U početku je komunalnu preduzeće iz Vlasenice dovozilo smeće u Regionalnu deponiju. Ali onda je to preduzeće otišlo u stečaj. Novo preduzeće nikada nije potpisalo ugovor s nama. I to tako traje godinama. Oni ne poštuju osnivački akt. Svi se oni „vade“ na to da im odlaganje smeća na regionalnu deponiju podiže troškove. Zadnjih trideset godina, smeće se odlaže na divlju deponiju bez ikakvih troškova. Regionalna deponija je ekološka, ona ne ugrožava životnu sredinu i naravno da neki troškovi postoje. Očigledno je da je nekima draže da odlažu smeće na divljim deponijama i da za to ne izdvajaju ni marku, umjesto da smeće odvoze na regionalnu deponiju, kako je i dogovoreno prilikom osnivanja Regionalne deponije”, istakao je Vračević.
Zbog zaduživanja, neracionalnog poslovanja i bespotrebnog zapošljavanja dva komunalna preduzeća u Vlasenici su otišla u stečaj 2021. godine. Njihov posao je preuzelo treće, novoformirano preduzeće. U stečaj su otišli preduzeća „Vodovod i kanalizacija“ i „Čistoća“, a njihovu djelatnost i dio radnika preuzelo je JKP „Vlasenica“.
Direktor JKP „Vlasenica“ Aleksandar Kraljević, inače nećak načelnika opštine, rekao je na sjednici SO Vlasenica, koja je održana početkom novembra, da ovo preduzeće radi svoj posao kako treba. Problem je, istakao je on, određeni broj ljudi koji prave probleme.
“Ljudi u toku noći iznesu ormare i bace ga na sred puta. Mi smo firma koja planira svoje poslove u narednih pet-šest, sedam dana. Imamo neki plan i program rada. Ne možemo mi sad obustaviti neke druge stvari i druge aktivnosti koje smo planirali da bismo otišli pokupiti dva-tri kreveta. Onda vodimo istragu, moramo zvati komunalnu policiju, ko je izbacio, zašto je izbacio, zašto nije prijavio na telefon”, rekao je tada Kraljević.
Za saniranje divlje deponije u Dragaševcu, kaže on, potrebna su velika sredstva.
“Projekat je rađen prije par godina i bila je vrijednost oko tri miliona maraka da se ta deponija sanira. Sad su ta sredstva mnogo veća. Ne može opština izdvojiti ta sredstva, ne može ni Komunalno preduzeće, ali tu je načelnik koji može preko svojih ljudi i preko svog uticaja doći do nekih određenih sredstava, kako bismo tu sanaciju deponije uradili u nekim etapama. Gotovo je nemoguće to uraditi za neki kratak period”, istakao je Kraljević.
Igor Kalaba iz Centra za zaštitu životne sredine kaže kako su stotine hiljada maraka i evra, zajedno sa desetinama godina i povjerenjem stanovništva prokockani, a problemi u najvećoj mjeri ostaju – otpad se gomila, raznosi se vjetrom, vodom, i od strane životinja, te tako nanosi štetu životnoj sredini i ugrožava zdravlje građana.
“U Vlasenici se ovo posebno vidi budući da je potok nekad prolazio kraj deponija, a sa gomilanjem otpada se može reći da prolazi kroz nju. Posebno je žalosno što se kroz odvojeno prikupljanje otpada i reciklažu stvara dodatna vrijednost. Opštine mogu zaraditi novac kroz prodaju reciklažnog otpada, zapošljavanje građana na tim aktivnostima, te uštediti kroz smanjenje ukupne količine otpada koja bi završavala na deponijama. Umjesto ovoga, sve češće se poteže pitanje spalionica koje su ne samo skupe, već toksične i besmislene, budući da sa vremenom umjesto odgovora na izazov postaju cilj same sebi, pa imamo slučajeve kao što su Danska i Švedska koje su primorane da uvoze otpad da bi održale spalionice u životu”, rekao je Kalaba.
Aktivistkinja Branka Crnogorac, smatra da se rješavanjem ovog problema niko nije ozbiljno bavio. Ona dodaje da je strašno što je poslednjih nekoliko godina ovo mjesto postalo zvanična deponija iako ne ispunjava uslove za to.
“S obzirom na to da imam prijatelje koji žive u ovom selu, iz njihovog iskustva znam da im je svakodnevni život otežan. Imaju problema zbog požara koji se dešavaju na deponiji. Oni su zaista očajni, jer to mnogo utiče na kvalitet njihovog života. Dim sa deponije se širi i mnogo dalje od Dragaševca, a kakav je uticaj na vodu i zemljište možemo samo nagađati. Vjerujem da je za rješavanje ovog problema potreban ozbiljan novac i još ozbiljnija odlučnost. Vlasenica spada u red nerazvijenih opština i vjerovatno za to nema kapaciteta”, kazala je Crnogorac.