Urbani otpad i dalje predstavlja jedan od najvećih ekoloških izazova u Bosni i Hercegovini i Albaniji. Uprkos naporima lokalnih vlasti da se izbore sa sve većim protokom otpada, trenutni sistemi upravljanja pokazuju neefikasnost i neodrživost.
Piše: Oliverda Almuća; Foto: Igor Kalaba
Prema riječima profesorice Prirodno-matematičkog fakulteta u Banjaluci Dušice Pešević, „neobrazovanost zajednice i nedovoljna infrastruktura za sortiranje otpada na izvorištu u BiH su dva glavna problema”.
U međuvremenu, Valbona Mazreku, stručnjakinja za životnu sredinu u Albaniji, naglašava da je “nedovoljna svijest javnosti još jedna prepreka uspješnom upravljanju otpadom”.
Ovo pitanje je posebno izraženo u gradovima koji se brzo urbanizuju, kao što su Banjaluka i Tirana.
Izvještaji pokazuju da značajan dio čvrstog otpada u Bosni i Hercegovini završava na deponijama, od kojih većina nije opremljena za rukovanje opasnim ili organskim otpadom.
Dominantna metoda zbrinjavanja otpada u Bosni i Hercegovini su deponije, na koje se odlaže više od 90 odsto otpada.
Trenutno u Bosni i Hercegovini postoji sedam aktivnih regionalnih sanitarnih deponija koje pokrivaju određena geografska područja. Ukupno 53 od 143 opšine u BiH, učestvuju u regionalnom sistemu odlaganja otpada — 28 u Federaciji BiH (FBiH) i 25 u Republici Srpskoj (RS), dok ostale koriste opštinske deponije koje ne naplaćuju naknade za odlaganje otpada.
„Opštinske deponije često ne ispunjavaju najvažnije ekološke kriterijume jer nemaju nepropusne podloge, sisteme za sakupljanje gasa i sisteme za tretman procjednih voda. Samo 37 odsto opština koristi regionalne deponije, zbog dodatnih troškova transporta i odlaganja na sanitarnim deponijama”, objašnjava prof. Pešević.
Postoje i četiri aktivne međuopštinske deponije koje nisu sanitarne prirode, što dodatno povećava zabrinutost. Konkretan primjer je glavna deponija u blizini grada Banjaluka.
„Ovo područje je prenaseljeno, a infrastruktura nije obnavljana godinama”, kaže prof. Pešević. „Pored zagađenja životne sredine, ovaj problem direktno utiče na kvalitet života lokalnog stanovništva”.
Igor Kalaba iz nevladine organizacije Centar za životnu sredinu, napominje da „zagađenje sa deponije značajno utiče na lokalni biodiverzitet, uključujući i štetu po vodene ekosisteme u rijeci Vrbas”. On predlaže da se posveti veća pažnja tretmanu organskog otpada kako bi se smanjile emisije stakleničkih plinova.
Razvrstavanje na izvoru
Pored cjelokupnog upravljanja otpadom, nije uspjelo ni sortiranje na izvoru, sa postignutim zanemarljivim postocima.
„Ukupna količina sortiranog otpada procjenjuje se na oko pet odsto, od čega tri odsto dolazi direktno iz komercijalnog, institucionalnog i industrijskog sektora, a dva odsto iz domaćinstava”, izvještava Kalaba.
U Bosni i Hercegovini postoji namjenski sistem upravljanja ambalažnim otpadom koji se implementira preko komunalnih uslužnih preduzeća i drugih organizacija. Sistemi odvojenog prikupljanja otpada primjenjuju se u ograničenom broju opština, gdje se dio otpada šalje u pogone za preradu. U pojedinim selima postavljen je ograničen broj kontejnera za selektivno sakupljanje suvih frakcija koje se mogu reciklirati (uglavnom papira i kartona, PET ambalaže i druge plastike). Međutim, ovaj sistem često ne funkcioniše kako treba, zbog nedostatka finansijskih sredstava i kapaciteta za njegovu efikasnu implementaciju.
„U BiH ne postoje postrojenja za mehaničko-biološku (MBT) ili termičku obradu otpada. Postojeće strategije sektora otpada u FBiH, RS i Distriktu Brčko uključuju kvantitativne ciljeve koji se odnose na povećanje reciklaže i ponovne upotrebe određenih kategorija otpada i smanjenje količina koje se šalju na konačno odlaganje kroz efikasnije korištenje resursa”, objašnjava prof. Pešević.
Društveni i ekonomski uticaj
Aspekt koji se često zanemaruje je društveni i ekonomski uticaj neadekvatnog upravljanja otpadom. Radnici uključeni u sakupljanje i preradu otpada često se suočavaju sa nesigurnim radnim uslovima. Štaviše, gradovi propuštaju prilike za otvaranje radnih mjesta u održivim sektorima kao što je reciklaža.
Prema riječima prof. Pešević, „da postoji organizovan sistem reciklaže, ne samo da bi se smanjila količina otpada, već bi se stvorile mogućnosti za zapošljavanje i ekonomski razvoj”.
Analiza UNDP-a također pokazuje da bi poboljšanje upravljanja otpadom moglo da stvori novi ekonomski sektor, od koristi za lokalne zajednice. Nedavni statistički podaci iz Izvještaja organizacije Centar za životnu sredinu pokazuju da se samo deset odsto otpada u Banjoj Luci reciklira, u poređenju sa evropskim prosjekom od 47 odsto.
„Ovaj jaz predstavlja izgubljenu priliku za ekonomski i društveni razvoj. Ulaganje u specijalizirane centre za reciklažu moglo bi donijeti višestruke koristi, uključujući smanjenje ovisnosti o deponijama i otvaranje novih radnih mjesta”, kaže Igor Kalaba.
Kompanije iz EU koje su implementirale principe cirkularne ekonomije imale su prosječno povećanje zaposlenosti od pet odsto, u periodu od 2012. do 2018. godine.
Napredak reciklaže
Vrlo malo prikupljenog otpada se tretira ili reciklira u BiH, sa stopom recikliranja koja varira od sedam do deset procenata, što je daleko od ciljeva EU.
„Jedna od glavnih prepreka za prelazak na cirkularnu ekonomiju je istorijski kontekst regiona. Principi ove ekonomije nisu novi, oni su ukorijenjeni u praksi štednje resursa nastaloj iz oskudice. S porastom konzumerizma, ove prakse su opadale, posebno među mlađim generacijama. Kako region prelazi na kapitalističke sisteme, izazov leži u integraciji ovih principa efikasnosti u moderne ekonomske prakse”, objašnjava stručnjakinja za ekologiju Milica Končar.
UNDP već dugo podržava projekat „Map Solution” u Bosni i Hercegovini, čiji je dio fokusiran na upravljanje otpadom. Amina Omićević, voditeljica ovog projekta u BiH, kaže da je „kroz inovativni izazov stvorena aktivna mreža lokalnih aktivista, koju čini preko 100 pojedinaca iz različitih općina, koji rade na podizanju svijesti stanovništva o ponašanju i praksi za upravljanja otpadom”.
U vrijeme kada ekonomski interesi prevladavaju nad ekološkim principima, čini se da recikliranje donosi koristi bez ugrožavanja bilo koje strane. Iz perspektive životne sredine, cirkularni sistemi mogu pomoći u rješavanju kritičnih problema kao što su iscrpljivanje resursa, gubitak biodiverziteta i klimatske promjene. Za preduzeća, usvajanje cirkularnih praksi kao što su popravka, ponovna upotreba i recikliranje može smanjiti troškove, poboljšati efikasnost i podstaći inovacije.
U Evropskoj uniji, cirkularne aktivnosti generisale su oko 155 milijardi evra dodatne vrijednosti u 2017. godini, što je povećanje od 17 odsto u odnosu na 2011. godinu.
Pozitivni primjeri
Portfolio cirkularne ekonomije koji je razvio UNDP u saradnji sa Fondacijom „Chora”, uključuje sedam specifičnih područja intervencija usmjerenih na cirkularnost za određene industrije u Bosni i Hercegovini.
„Jedna od ovih intervencija ima za cilj proširenje eksperimentalnog rada na upravljanju otpadom, digitalizaciju izvještavanja o otpadu i mapiranje tokova materijala u velikim proizvodnim kompanijama, kako bi se shvatilo kako otpad može postati resurs za privredu. Kroz ovu inicijativu saznali smo da se gotovo četvrtina sirovina izgubi u našoj industriji prije nego što postanu konačni proizvod”, objašnjava Pešević.
U međuvremenu, Končar objašnjava da su, uprkos izazovima, neka preduzeća u BiH već uspjela usvojiti praksu cirkularne ekonomije.
„Kompanije poput ‘Wool-Line’, koja koristi lokalnu vunu za stvaranje visokokvalitetnih proizvoda, i ‘Wood Surgery’, koja obnavlja stari namještaj, pioniri su u cirkularnim inicijativama u zemlji. Štaviše, Veteks — lokalna tekstilna kompanija, ponovo koristi materijale i solarnu energiju od 2010. godine”, kaže ona.
Ova preduzeća pokazuju rastuću svijest o principima cirkularne ekonomije i potencijal lokalnih preduzeća da se razviju u održivije i resursno efikasnije sisteme.
Predložena rješenja
Stručnjaci poput profesorice Pešević ističu da održiva rješenja moraju biti integrisana i podržana na svim nivoima društva. Ona predlaže strategiju zasnovanu na tri glavna stuba. Prvo je obrazovanje zajednice — kampanje za poticanje sortiranja otpada na izvoru i smanjenje upotrebe plastike. Drugo je unapređenje infrastrukture — ulaganja u savremenu opremu za sakupljanje i tretman otpada. I treći je promocija reciklaže i kompostiranja, što bi moglo značajno smanjiti količinu otpada koji se šalje na deponije.
Sve u svemu, stručnjaci se slažu da rješenje leži u političkoj volji. Saradnja sa lokalnim vlastima, preduzećima i nevladinim organizacijama je ključni aspekt osiguravanja uspjeha inicijativa za upravljanje otpadom.
Ekspert za ekologiju Igor Kalaba navodi da, „implementacija novih tehnologija za tretman otpada i stvaranje reciklažnih centara može transformirati Bosnu i Hercegovinu u lidera u održivosti okoliša”.
Ističe da BiH mora uključiti više nevladinih organizacija i lokalnih zajednica u proces donošenja odluka.
„Samo kroz sveobuhvatan pristup možemo postići održive rezultate”, naglašava Kalaba.
Čak ni rješenje mape ne bi bilo uspješno bez konsultacija sa svim zainteresovanim stranama.
„Aktivnosti oko cirkularne ekonomije u malim i srednjim preduzećima i čitavim industrijama, kao što su drvna i tekstilna industrija, uključivale su definisanje vizije i konsultacije sa relevantnim zainteresovanim stranama, uključujući arhitekte, inženjere, izvođače radova, programere, predstavnike vlade, kreatore politike, akademike i organizacije civilnog društva. Ovaj zajednički pristup pomaže u formulisanju osnovnih funkcija, obima posla i strategija održivosti aktivnosti”, kaže Amina Omićević.
Končar također potvrđuje da vlade igraju ključnu ulogu u poticanju tranzicije na cirkularnu ekonomiju.
„Kombinacija politika koje zabranjuju linearne prakse i promovišu kružne sisteme je od suštinskog značaja”, govori ona.
Ona navodi Austriju kao primjer, gdje su subvencije za popravke i olakšice za popravljene proizvode korištene za promoviranje cirkularne prakse.
U BiH bi provođenje takvih politika, prilagođenih lokalnom kontekstu, moglo stimulisati prelazak na cirkularnu ekonomiju.
Trenutno stanje upravljanja otpadom u Albaniji
Čini se da je uspostavljanje dvije spalionice u gradovima Fier i Elbasan, kao i plan za operacionalizaciju treće u Tirani, omelo projekat integrisanog upravljanja otpadom u Albaniji. To je zato što velika većina otpada završava na deponijama i spalionicama, eliminišući napore za odvajanje otpada na izvoru, diferencijaciju i glavni proces na koji cilja Evropska unija – reciklažu.
Opštine, koje snose primarni teret upravljanja otpadom, suočavaju se sa brojnim izazovima kao što su nedostatak sredstava, zastarjela infrastruktura i nedovoljna svijest javnosti.
Iako je bilo određenog pomaka, stručnjaci na terenu smatraju da je trenutno stanje još uvijek daleko od željenog nivoa. Dva poznata stručnjaka iz ove oblasti, Valbona Mazreku i Edlir Vokopoja, dijele svoje perspektive i prijedloge za unapređenje upravljanja otpadom u zemlji.
Mazreku, stručnjakinja za ekologiju, ističe da je upravljanje otpadom u Albaniji još uvijek daleko od ispunjavanja očekivanja i potreba njenih građana. Ona napominje da je trenutna infrastruktura za upravljanje otpadom nedovoljna i zastarjela, što dovodi do gomilanja smeća na ulicama, koje često ostaje danima bez odvoza.
Prema njenim riječima, „upravljanje otpadom se mora sagledati u svim njegovim fazama, od stvaranja otpada do konačnog tretmana”, a za to je potrebna dubinska analiza ponašanja građana, privrede i administracije.
Jedan od glavnih izazova, prema mišljenju Mazreku, je nedostatak infrastrukture i jakih planova za reciklažu i ponovnu upotrebu. Ona naglašava da je „nedovoljna svijest javnosti još jedna prepreka uspješnom upravljanju otpadom”.
Što se tiče trenutne politike, Mazreku izražava skepticizam u pogledu upotrebe spalionica i deponija kao održivih rješenja.
„Reciklaža u Albaniji do sada nije uspjela. Korišćene šeme nisu bile uspješne”, kaže ona.
Sugeriše da bi proširena odgovornost proizvođača mogla biti efikasan mehanizam za upravljanje otpadom iz izvora.
Upoređujući Albaniju sa drugim zemljama u regionu, Mazreku navodi da Albanija ima sličnu situaciju, sa problemima kao što su sakupljanje i odlaganje otpada, sličnu onima sa kojima se suočavaju susjedne zemlje.
S druge strane, Edlir Vokopoja, stručnjak za upravljanje otpadom, priznaje da, uprkos određenim naporima, Albanija još uvijek ima dug put do ispunjavanja potrebnih standarda.
Ističe da je jedan od ključnih prioriteta usvajanje politika i strateških dokumenata, kao što su „Dokument strateške politike za integrisano upravljanje otpadom” i „Nacionalni sektorski plan za upravljanje čvrstim otpadom”, koji su korak naprijed u rješavanju problema otpada.
Prema rečima Vokopoje, „ova dokumenta definišu ciljeve i neophodnu infrastrukturu za uspešno upravljanje, ali regionalnu infrastrukturu treba dalje razvijati, uključujući postrojenja za reciklažu i transfer stanice”.
Vokopoja, takođe, naglašava izazov proširenja usluga upravljanja otpadom na ruralna područja, gdje često nedostaje dovoljna infrastruktura za sakupljanje i odlaganje otpada.
„Opštine se takođe suočavaju sa poteškoćama u određivanju pravične naknade za usluge upravljanja otpadom, koja bi pokrila troškove i omogućila neophodna ulaganja za poboljšanje usluga”, kaže on.
Drugi izazov, prema riječima Vokopoje, je nedostatak efikasnog sistema za sortiranje i sakupljanje otpada na izvorištu.
„Upravljanje otpadom je sektor koji zahtijeva međusektorski pristup. To znači da moramo raditi u mnogim smjerovima — podržavati općine, kampanje podizanja svijesti građana i implementirati proširene šeme odgovornosti proizvođača”.
Što se tiče korišćenja spalionica i deponija, Vokopoja je otvoreniji za mogućnost korišćenja spalionica, ali tek nakon što se iscrpe sve mogućnosti reciklaže i ponovne upotrebe.
„Spaljivanje može biti opcija, ali tek nakon što se preduzmu svi drugi koraci za efikasno upravljanje otpadom”, kaže on.
Moguća rješenja i buduće perspektive
Za poboljšanje stanja upravljanja otpadom, oba stručnjaka predlažu nekoliko konkretnih mjera. Mazreku naglašava potrebu za izgradnjom održive infrastrukture za reciklažu i ponovnu upotrebu, kao i za jasne politike o tretmanu otpada koje se odnose na svaku fazu lanca. Ona takođe naglašava važnost edukacije i podizanja svijesti javnosti o upravljanju otpadom i reciklaži.
S druge strane, Vokopoja naglašava da su „međusektorski pristup i bliža saradnja između lokalnih i centralnih aktera neophodni za stvaranje održivog sistema upravljanja otpadom”. On takođe predlaže da se više investira u odgovarajuću infrastrukturu i da se podstiču preduzeća koja doprinose upravljanju otpadom i razvoju cirkularne ekonomije.
Zaključno, oba stručnjaka smatraju da Albanija ima potencijal da unaprijedi svoj sistem upravljanja otpadom, ali to zahtijeva veću posvećenost vlasti i drugih zainteresovanih strana, kao i pravilno i dugoročno planiranje.
Spalionice
Iako se prvenstveno radi o ekološkom pitanju, spalionice su se pretvorile u političku vruću temu u Albaniji, u posljednjih nekoliko godina, jer ono što je trebalo da poboljša scenu upravljanja otpadom, završilo je kao jedan od najvećih korupcijskih skandala u zemlji. Nekoliko visokih zvaničnika uhapšeno je zbog korupcije i zloupotrebe položaja u vezi sa ovom šemom.
Ali šta su spalionice?
Trenutno Albanija ima tri spalionice: u Tirani, Elbasanu i Fieru. Ona u Tirani nikada nije počela s radom, iako i dalje prima milione evra.
Albanska vlada je 2014. godine, napravila zaokret od 180 stepeni iz nacionalne strategije odobrene u skladu sa direktivom Evropske komisije, koja daje prioritet sprečavanju nastanka otpada i reciklaži, smatrajući spaljivanje kao krajnjim rešenjem.
Tretman otpada kroz spaljivanje je poznata metoda. Spaljivanjem otpadnih materijala oni se pretvaraju u pepeo, gas i toplotu. Energija proizvedena sagorevanjem otpada, kako je navedeno u ugovorima o spaljivanju odobrenim u Albaniji, trebalo je da se koristi za proizvodnju električne energije.
Ali ovo se nikada nije dogodilo!
Dorian Teliti, član Opštinskog vijeća Tirane, ističe da je politika upravljanja otpadom kritikovana u Izvještaju Evropske unije o napretku za 2018. godinu. Prema njegovim riječima, „u opštinama u zemlji nije poštovan propis koji je donijelo Opštinsko vijeće, a odluke da se zaobiđe reciklaža i pređe direktno na spaljivanje donesene su bez odobrenja opozicije”.
Teliti tvrdi da je čitava afera vođena isključivo ekonomskim motivima.
„Očuvanje životne sredine i briga o zdravlju ljudi nisu bili deo političke agende. U procesu su nedostajale konsultacije sa stručnjacima na terenu ili međunarodnim akterima. Nije bilo studija ili podataka u vezi sa sistemom upravljanja otpadom, koji je sada zvanično propao”, navodi on.
Eksperti za zaštitu životne sredine smatraju spalionice problematičnim, tvrde da Albanija ima kapacitet da odbaci zastarele metode koje štete javnom zdravlju i izazivaju nepovratnu štetu po životnu sredinu.
Toksični otpad, problem koji traje
Osim upravljanja otpadom, u Albaniji su se pojavila i druga pitanja. Više od mjesec dana, 1.200 tona navodno toksičnog otpada leži u luci Romano u Draču. Otpad, koji je otpremljen prema Tajlandu, Međunarodna mreža Bazela označila je kao otrovan i vraćen u Albaniju. Uprkos proteklom vremenu, vlasti još nisu dale nikakvo objašnjenje o situaciji.
Džim Paket, predstavnik Bazelske mreže, izrazio je zabrinutost zbog kašnjenja u uzorkovanju i testiranju materijala kako bi se utvrdilo da li je opasan.
„Službeno smo saznali da još nisu uzeti uzorci otpada/materijala, a vlasti još uvijek traže laboratoriju. Zabrinjava to što je potrebno toliko vremena za provođenje uzorkovanja i analize. Međutim, nadamo se da ne shvataju olako svoje istražne dužnosti. Do sada je nešto trebalo da se uradi, ali još uvijek čekamo”, navodi.
Prema njegovim riječima, mreža je poslala jasne smjernice Vladi Albanije u vezi s tim, ali nije dobila nikakav odgovor.
„Pripremili smo dokaze sa detaljnim informacijama kako bismo podržali istragu tužioca u Draču i ponudili savjete o tome kako testirati otpad hemijskom analizom. Nažalost, njihovi propisi mi nisu dozvoljavali da podatke dostavljam na daljinu, pa istražujemo načine da fizički dostavimo te dokaze”, kaže on.
U međuvremenu, članovi Opštinskog vijeća Drača zahtijevali su od tužilaštva transparentnost, praćenje situacije i analizu uzoraka u nezavisnim laboratorijama, za koje tvrde da trenutno nedostaju.
Prije nekoliko sedmica, stanovnici koji žive u blizini odlagališta opasnog otpada u Draču protestovali su protiv njegovog prisustva u blizini kuća i ispaša. Bazelska mreža je ranije izrazila zabrinutost zbog zdravstvenih rizika koji predstavlja takav otpad, naglašavajući da bi zbog njegovog oblika koji lići na prah, izloženost u otvorenom okruženju učinila njegovo širenje alarmantno lakim.
Ako se potvrdi da je otpad opasan, tvrdnja na kojoj mreža insistira da je 95 odsto sigurna, mogao bi predstavljati rizik od raka za one koji su mu izloženi.
Pozitivni koraci ka reciklaži
Program GIZ, inicijativa koju podržava Evropska unija i koja ima za cilj da pomogne Albaniji da riješi svoje izazove upravljanja otpadom, implementirao je pilot projekat kojim se postiže recikliranje zelenog otpada i papira u nekoliko opština.
Kristin Koenig, šefica programa njemačke vlade GIZ, ističe da je Albanija među najnižie rangiranim državama u Europi po stopi recikliranja, čak i dok direktive EU zahtijevaju smanjenje otpada koji se odlaže na deponije.
„U Albaniji se samo 18 odsto otpada reciklira. Direktiva EU nalaže značajno smanjenje otpada na deponijama i ima za cilj povećanje stope recikliranja na 65 odsto do 2035. godine”, objasnila je ona.
Koenig je dodala da „organski otpad, koji čini preko 50 odsto ukupnog otpada u Albaniji, ima ogroman potencijal za poboljšanje stope recikliranja”.
Za Koenig je od suštinskog značaja da Albanija ispuni ciljeve projekta Cirkularne ekonomije, osiguravajući usklađenost sa standardima životne sredine EU. Dva reciklažna centra koja trenutno rade u Albaniji, Belš i Roskovec, služe kao pozitivni primjeri za druge opštine, iako su još u ranoj fazi razvoja.
Miranda Cebeli, direktorica kompostiranja centra Roskovec, opisala je tehničke procese koji se odvijaju u objektu.
„Sav biljni otpad, bilo da je odbačen legalno ili ilegalno, kao i zeleni otpad nastao u staklenicima, prikuplja se i donosi ovdje. Nakon što se očisti od nepotrebnog otpada, mašinama se melje u kompost”, objasnila je.
Cebeli je naglasila da je dobijeno organsko đubrivo visokog kvaliteta.
„Budući da se đubrivo proizvodi od mljevenih grana, pokošene trave iz vrtova, lišća i ostatka povrća sa pijaca ili plastenika, kvalitet mu je odličan”, govori.
Gradonačelnica Roskoveca Majlinda Bufi izjavila je da je reciklaža organskog otpada uspješna, ali da je još u ranoj fazi.
„Skupljajući otpad iz poljoprivrede uspjeli smo da proizvedemo organsko đubrivo. Ovo đubrivo se koristilo u gradskim parkovima i baštama, a cilj nam je da ga pakujemo za prodaju i u drugim gradovima”, navela je.
Osim zelenog otpada, Bufi je napomenula da je opština počela i sa reciklažom papira i kartona.
„Danas razdvajamo papir i karton. Iako količine nisu značajne zbog veličine naše opštine, uspešno sakupljamo, sortiramo na izvoru i recikliramo. Za nas je važan dio dostizanje tačke sakupljanja, sortiranja i recikliranja”, kaže ona.
Ona je napomenula da je ovaj proces obezbijedio dodatni prihod za opštinu Roskovec. Međutim, Bufi je priznala da i dalje postoji potreba za većom svijesti građana i privrednika.
„U 2024. godini proizveli smo oko 2.500 tona kartona, čime smo ostvarili dodatni prihod za opštinski budžet. Međutim, svakako ima prostora za poboljšanje. Građanima je potrebno više svijesti i informacija kako bi spriječili odlaganje otpada na puteve ili kanale. Edukacija poljoprivrednika i građana ključna je kako bi se osiguralo da otpad više ne bude briga javnog zdravlja”, ističe ona.
Sličan pristup je evidentan u opštini Belš, gdje je gradonačelnik Arif Tafani istakao da se recikliranjem poljoprivrednog otpada ne samo smanjuju troškovi transporta i spaljivanja, već i doprinosi lokalnoj ekonomiji kroz proizvodnju organskog đubriva i reciklažu kartona.
„Već nekoliko mjeseci prerađujemo zeleni otpad koji nastaje u poljoprivredi, što je ključna djelatnost u Belšu. Ovo je smanjilo količinu otpada koji šaljemo u spalionice, uštedivši troškove kako transporta tako i odlaganja. Osim toga, ova metoda podržava lokalnu ekonomiju proizvodnjom organskog gnojiva i recikliranjem papira. Prodali smo karton koji proizvodimo, čime smo ostvarili dodatni prihod. Ovakav pristup održava opštinu čistijom, smanjuje troškove i štiti životnu sredinu”, naglašava on.
Prema Tafanijevim rijčima, cilj je i da se postigne odvajanje otpada na izvoru, a to su papir, karton i staklo, što je jedan od najvećih izazova za opštine širom zemlje.
„Ovaj korak smo u početku započeli sa preduzećima, dok smo svaki dan na terenu kako bismo podigli svijest građana da ovu praksu započnu u svojim domovima”, pojašnjava.
Najnoviji slučaj je u opštini Berat, gdje je implementiran novi sistem upravljanja čvrstim otpadom, koji finansiraju Švedska i drugi donatori, a koji razdvaja otpad koji se može reciklirati od nereciklabilnog otpada. Ovaj model, koji ima za cilj stvaranje prihoda od otpada, uključuje postavljanje 500 specifičnih kanti po cijelom gradu.
Gradonačelnik Ervin Demo navodi da je glavni izazov edukacija građana.
„Svjesni smo da u Albaniji model odvajanja otpada ne počinje od kuće. Zahtijeva kontinuiranu svijest, puno rada i strpljenja”, govori.
Kako kaže Demo, „čini se da građani Berata imaju volje, kao i preduzeća”. On se nada da će se proces brzo prihvatiti, dajući primjer svim ostalim opštinama.
This article has been produced with the financial assistance of the European Union. The contents of this document are the sole responsibility of eTrafika and can under no circumstances be regarded as reflecting the position of the European Union.