Od 200 miliona prihoda u 2019. godini EFT RiTE Stanari je u budžet Republike Srpske uplatila tek nešto više od 8,4 miliona maraka koncesione naknade.
Piše: Azra Omerović, žurnal.info
Povlašteni položaj firmi u vlasništvu Vuka Hamovića za deceniju poslovanja i iskorištavanja prirodnih resursa u Republici Srpskoj rezultirao je prihodom od oko milijardu maraka za EFT RiTE Stanari. Višemilionskim prihodima pomogli su i višemilionski ugovori od javnih preduzeća za nabavku struje i uglja.
Pored ove firme, i EFT Bileća uspješno posluje sa javnim preduzećima. Za samo tri ugovora za nabavku struje od Elektroprivreda BiH i HZHB dobila je više od 120 miliona maraka. U međuvremenu od 200 miliona prihoda u 2019. godini EFT RiTE Stanari je u budžet Republike Srpske uplatila tek nešto više od 8,4 miliona maraka koncesione naknade
Odluku Vlade Republike Srpske iz 2008. godine da dodjeli koncesije na 30 godina za rudnik i izgradnju Termoelektrane Stanari firmi EFT Vuka Hamovića pratile su brojne kontroverze. Bez obzira na to, Kineska razvojna banka odobrila je EFT-u kredit u vrijednosti 350 miliona eura za izgradnju termoelektrane dok je ova firma uložila oko 30 posto svojih sredstava.
Termoelektranu Stanari gradila je kineska firma Dongfang Electric Corporation. To je, za sada, jedini je do kraja realiziran kineski projekat u BiH. Prema pisanjima medija, postignut je dogovor da u slučaju da EFT ne bude mogao vraćati kredit, Kineska razvojna banka uzima sve – termoelektranu, koncesiju za vađenje lignita i vode potrebne za rad termoelektrane. O nemogućnosti vraćanja kredita iz EFT-a ne moraju da brinu.
EFT Rudnik i Termoelektrana Stanari u posljednjih deset godina imala je prihode od oko skoro milijardu maraka. Od 2010. do početka 2020. godine ukupni prihod ove firme bio je 983. 809. 216 KM. Za deset godina rada EFT Rudnik i Termoelektrana Stanari ostvarili su dobit u vrijednosti od 151.352.404 KM. Ugovorom o koncesiji Vlada Republike Srpske obezbijedila je fiksnu koncesionu naknadu EFT-u u iznosu 3,6 posto od ukupnih godišnjih prihoda ove firme.
EFT RiTE Stanari jedna je od najvećih izvoznika u Bosni i Hercegovini. Prema podacima Uprave za indirektno oporezivanje BiH, EFT Rudnik i Termoelektrana Stanari u 2019. godini nalaze se među deset vodećih kompanija prema vrijednosti izvoza. I u prvih šest mjeseci 2020. godine ova firma treći je najveći izvoznik iz BiH. Osim izvoza značajno je i poslovanje EFT Rudnik i Termoelektrane sa javnim institucijama i preduzećima u BiH.
Firma EFT International Investments Holdings Limited London Vuka Hamovića osnivač je dvije firme u Bosni i Hercegovini- EFT Rudnik i Termoelektrana Stanar (EFT RiTE Stanari) i Energy financing team d.o.o. Bileća (EFT Bileća). Obje ove firme imaju izuzetnu saradnju sa javnim institucijama i preduzećima u BiH.
Od decembra 2012. do februara 2016. godine EFT Rudnik i Termoelektrana Stanari dobili su poslove vrijedne više od 45 miliona maraka od Javnog preduzeća Elektroprivreda BiH za nabavku uglja. Od EFT RiTE Stanari ugalj nabavlja i Gradska toplana Doboj. Od 2013. godine ova firma svake godine od Gradske toplane Doboj dobija poslove vrijedne između 2 i 2,7 miliona maraka.
Od 2013. godine do septembra ove godine EFT RiTE Stanari od Gradske toplane Doboj dobila je poslove vrijedne više od 20 miliona maraka. Ugalj od njih nabavljaju i Željeznice Republike Srpske, Opština Stanari, Vodovod Prijedor, JKP Komvod Brod ali i druge javne institucije na području Bosne i Hercegovine. Žurnal je izdvojio samo one sa najznačajnijim iznosima.
Prema podacima portala Akta, u 2019. godini EFT Rudnik i Termoelektrana Stanari peta je kompanija u BiH po ostvarenom prihodu. Ukupan prihod EFT RiTE Stanari u 2019. godini iznosio je 200. 968. 214 KM! Prema podacima Komisije za koncesije Republike Srpske ЕFТ-Rudnik i Termoelektrana Stanari u 2019. gоdini оd prоdаје еlеktričnе еnеrgiје ostvarila je prihod 174. 607. 456,00 KМ. Оd ukupnе prоdаје, 1.839.673 МWh izvеzеnо је iz Bоsnе i Hеrcеgоvinе, dоk је unutаr Bоsnе i Hеrcеgоvinе prоdаtо ukupnо 233.522 МW. Podaci o tome kome i po kojim cijenama EFT RiTE Stanari prodaju struju nisu javno dostupni.
Bez obzira na 200 miliona maraka prihoda koje je EFT RiTE Stanari ostvarila, zahvaljujući prije svega korištenju javnog dobra, u budžet Republike Srpske ova firma uplatila je tek nešto više od 8,4 miliona maraka koncesione naknade.
„ЕFТ-RUDNIK I ТЕRМОЕLЕKТRАNА SТАNАRI“ d.о.о. Stаnаri је nа imе kоncеsiоnе nаknаdе zа pеriоd 01.01.2019. gоdinе – 31.12.2019. gоdinе uplаtilо 8.417.413,66 KМ i tо: kоncеsiоnа nаknаdа zа еksplоаtаciјu uglја 864.378,16 KМ, kоncеsiоnа nаknаdа zа prаvо kоrištеnjа vоdе 797.945,40 KМ, kоncеsiоnа nаknаdа zа еlеktričnu еnеrgiјu 6.755.090,10 KМ“, navedeno je u Izvještaju o radu i finansijskom izvještaju Komisije za koncesije Republike Srpske za 2019. godinu
Pored EFT RiTE Stanari u Bosni i Hercegovini posluje još jedna firma Vuka Hamovića- Energy financing team d.o.o. Bileća (EFT Bileća). I ova firma bavi se prodajom električne energije. Za samo godinu i po dana, od polovine 2018. pa do kraja 2019. godine samo Javno preduzeće Elektroprivreda HZHB za nabavku električne energije od EFT Bileća izdvojilo je 24.349.755,60 KM!
Elektroprivreda HZHB od EFT Bileća nabavljala je i struju za potrebe Aluminija Mostar. Tako je 2016. godine za isporuku struje od 1.8.2016. do 31.12.2016.godine, od 0-24 sata, Elektroprivreda HZHB dodijelila ugovor vrijedan 19.102.538,40 KM upravo EFT-u Bileća.
Ovo nije bio najunosniji posao EFT Bileća sa Elektroprivredom HZHB. Prema podacima portala Akta.ba, Elektroprivreda HZHB u oktobru 2010. godine potpisala je ugovor sa EFT-om za nabavku električne energije za 2011. godinu vrijedan 99.040.611,20 KM!
EFT Bileća poslovao je i sa Elektroprivredom Bosne i Hercegovine. Prema dokumentaciji koja je u posjedu Žurnala, za isporuku električne energije samo za mjesec mart 2017. godine EFT Bileća isporučio je dvije fakture Elektroprivredi BiH u ukupnom iznosu od 5.575.058 KM.
Poslovanje EFT-a u Bosni i Hercegovini nije upitno, kao ni saradnja sa nadležnim institucijama. EFT RiTE Stanari provobitno je dobio koncesiju za izgradnju termoelektrane, rudnik i vodu za termoelektranu na 30 godina ali je prošle godine Vlada Republike Srpske produžila ovoj firmi koncesiju za korišćenje TE, te za eksploataciju uglja i vode do 2055. godine.
Mediji u Bosni i Hercegovini su i ranije pisali o povlaštenom položaju kompanija u vlasništvu Vuka Hamovića. Početkom ove godine portal Capital.ba upozorio je da je Hamoviću namještena koncesija za solarnu elektranu u Bileći. Ministarstvo energetike i rudarstva RS raspisalo je Javni poziv za dodjelu koncesije za izgradnju solarne elektrane na području opštine Bileća, a u definisanim uslovima prednost je data kompaniji “EFT International Investments Holdings Limited” Vuka Hamovića.
Polovinom jula ministar energetike i rudarstva RS Petar Đokić i direktor privrednog društva “Energy Financing Team SE” Bileća Ranko Čokorilo potpisali su Ugovor o koncesiji za izgradnju i korištenje solarne elektrane na području opštine Bileća. Koncesija je izdata na 50. godina.
Lokacija na kojoj će se graditi solarna elektrana u Bileći
Bliskost Vuka Hamovića sa vlastima u Bosni i Hercegovini ali i povezanost sa Rusijom i kineskim investitorima godinama je bila tema pisanja mnogih medija. Osim medija, poslovanjem firmi u vlasništvu Vuka Hamovića bavili su se domaći ali i američki istražni organi. To nije puno uticalo na poslovanje EFT-a u Bosni i Hercegovini što je vidljivo po prihodima firmi. Osim saradnje sa Kinom i kineskim bankama mediji su Hamovića povezivali i sa EuroAksis bankom sa sjedištem u Moskvi.
Prema pisanju CIN-a pokazalo se da Hamović posjeduje i vlasnički udio u EuroAxis banci koja je osnovana tokom devedesetih godina prošlog vijeka, kako bi se zaobišle sankcije UN-a nametnute Srbiji i Crnoj Gori. Početkom 2016. godine Centralna banka Rusije (CRB) oduzela je dozvolu za rad ovoj banci, između ostalog, zbog “nepoštovanja zakona koji regulišu rad banaka, kao i normativnih akata CBR i nesposobnošću da odgovori na zahtjeve kreditora o novčanim obavezama“.
Najveći projekat Vuka Hamovića u Bosni i Hercegovini, izgradnju termoelektrane, finansirala je kineska banka a radove izvodila kineska firma. Za najnoviji projekt, izgradnju solarne elektrane u Bileći, osnovana je nova firma u BiH Energy Financing Team SE Bileća. Procijenjena vrijednost izgradnje solarne elektrane je 43,5 miliona eura a sudeći prema prihodima i dobiti EFT-a u BiH za realizaciju ovog projekta neće im biti potrebni krediti.
